Παράγοντες που επηρεάζουν τις επαγγελματικές επιλογές των νέων

Το ζήτημα των επαγγελματικών επιλογών των νέων πραγματεύεται σε αυτό το άρθρο της η ειδική παιδαγωγός Βέρα Λεώβαρι. Αναλύει το πώς τελικά αποφασίζουν οι νέοι για τα μελλοντικά επαγγελματικά σχέδιά τους και δίνει πολύτιμες συμβουλές…

Οι παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή του επαγγέλματος από τους νέους ανθρώπους είναι ένα θέμα που απασχολεί τόσο τους νέους όσο και τους γονείς τους που στηρίζουν οικονομικά και ηθικά τις σπουδές και την επαγγελματική σταδιοδρομία των παιδιών τους και αγωνιούν για το μέλλον τους.

Η πρακτική άσκηση μιας εργασίας θεωρείται ότι σημαίνει το τέλος της εφηβείας.  Η επιλογή του σωστού επαγγέλματος είναι ένα γεγονός ζωτικής σημασίας, καθώς το επάγγελμα είναι ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας στην ανάπτυξη της ταυτότητας του νέου και η αδυναμία να δημιουργήσει κανείς μια επαγγελματική ταυτότητα μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο στην ομαλή εξέλιξη της προσωπικότητας και της ζωής του νέου ανθρώπου.

Μια θεωρία ισχυρίζεται ότι η επαγγελματική επιλογή πραγματοποιείται σε 3 ψυχολογικές φάσεις:

1. Η περίοδος της φαντασίας συμπίπτει με τις πρώτες σχολικές εμπειρίες του παιδιού στο Δημοτικό και προϋποθέτει επιλογές σε φανταστικό επίπεδο (π.χ. γιατρός, πιλότος διαστημοπλοίου, νοσοκόμα) που είναι περισσότερο συναισθηματικές παρά πρακτικές.  Αυτές οι αντιλήψεις γύρω από το μελλοντικό επάγγελμα υπάρχουν μόνο στον κόσμο του παιχνιδιού και της ονειροπόλησης του παιδιού.
2. Η περίοδος της δοκιμής (ηλικία 11-17) όπου το αγόρι ή το κορίτσι κινείται στην πραγματικότητα και τα ενδιαφέροντά του/της παίζουν ένα σημαντικό ρόλο.  Ο νέος αρχίζει να εξετάζει την εκπαίδευσή του, τις ικανότητές του, τις προσωπικές του αξίες και τους στόχους και προσπαθεί να τα ταιριάξει με τα ενδιαφέροντά του.
3.  Η περίοδος της εκλογίκευσης βρίσκει τον έφηβο να αξιολογεί με κριτική διάθεση τις επιθυμίες, τα κίνητρά του και τις απαιτήσεις του επαγγέλματος που θέλει να εξασκήσει.  Τότε με βάση τους στόχους του, ο έφηβος προχωρεί συγκεκριμένα καθορίζοντας τον εκπαιδευτικό του σχεδιασμό.

Στις μέρες μας υπάρχει η πιθανότητα να τελειώσει κάποιος το σχολείο και –παρ’ όλες τις προσπάθειες που έχει καταβάλει- να μείνει άνεργος.  Αυτή η πραγματικότητα αφορά κυρίως τους εφήβους που έχουν χαμηλής ποιότητας ειδίκευση και λιγοστές προσβάσεις προς τους επαγγελματικούς χώρους, όπως συμβαίνει και σε όσους κατοικούν σε περιοχές με μεγάλο ποσοστό ανεργίας.  Πολύ πριν δοκιμασθούν στην περιορισμένη αγορά εργασίας, αισθάνονται ότι θα αποτύχουν.

Οι έφηβοι βρίσκουν σπάνια θέσεις εργασίας όπου μπορούν να αποκτήσουν καλή επαγγελματική εμπειρία.  Πολλές από τις διαθέσιμες εργασίες είναι δουλειές ρουτίνας που δε βοηθούν το νέο εργαζόμενο και επιπλέον καλλιεργείται η απαισιοδοξία στο νέο άνθρωπο και μειώνονται τα κίνητρά του.  Η πιθανότητα εξαίρεσης του νέου που ξεκινάει την επαγγελματική του ζωή από το δικαίωμα της εργασίας έχει καταστρεπτικές συνέπειες στην προσωπικότητά του.  Τα ειδικά προγράμματα για την εκπαίδευση των νέων μπορεί να προσφέρουν μια εναλλακτική λύση, αλλά δύσκολα αντικαθιστούν το «κατάλληλο επάγγελμα με προοπτική».

Πολλές έρευνες πάνω στην προτίμηση και επιλογή των επαγγελμάτων έχουν βασιστεί στην υπόθεση ότι τα επαγγέλματα, που οι άνθρωποι επιλέγουν και τους αρέσουν, ποικίλλουν ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητές τους.  Το πρόβλημα είναι ότι, ακόμα κι αν οι νέοι προσπαθήσουν να ερευνήσουν ολόκληρη τη σειρά των επαγγελμάτων, είναι πιθανόν να αποτραπούν μόνο από το μέγεθος των δυνατοτήτων επιλογής.  Αυτό που χρειάζεται είναι ένας τρόπος να περιορίσουν το πεδίο των διερευνήσεών τους κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να επιλέξουν αυτό που τους ταιριάζει.

Ο Dr. Frederick Kuder, Αμερικανός ειδικός σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού, χωρίζει τα ενδιαφέροντα σε 10 μεγάλες κατηγορίες:

- Επαγγέλματα εξωτερικού ελεύθερου χρόνου: αγρότης, επόπτης γης, οικοδόμος, κηπουρός..

- Μηχανικά επαγγέλματα: μηχανικός, μηχανολόγος, ...

- Επαγγέλματα παροχής υπηρεσιών: γιατρός, οδοντίατρος, κτηνίατρος, ψυχολόγος...

- Επιστημονικά επαγγέλματα: επιστήμονας, τεχνικός εργαστηρίου...

- Επικοινωνιακά επαγγέλματα: διαφημιστής, δάσκαλος...

- Καλλιτεχνικά επαγγέλματα: καλλιτέχνης, σχεδιαστής, διακοσμητής...

- Μουσικά επαγγέλματα: μουσικός, συνθέτης, τραγουδιστής, δάσκαλος μουσικής...

- Κοινωνικά επαγγέλματα: κοινωνικός λειτουργός, νοσοκόμα...

Φυσικά υπάρχουν πολλοί περισσότεροι παράγοντες που οδηγούν στην επιλογή ενός επαγγέλματος εκτός από την εκτίμηση των ενδιαφερόντων. Κάθε είδος εργασίας έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις για συγκεκριμένες ικανότητες.  Μερικές από τις κυριότερες ομάδες ικανοτήτων συμπεριλαμβάνονται στην ακόλουθη λίστα, παράλληλα με τα ανάλογα επαγγέλματα, για τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο:

- Λεκτική ικανότητα: ικανότητα κατανόησης και χρήσης γραπτού και προφορικού λόγου (γραμματέας, τηλεφωνητής, δάσκαλος, πωλητής...)

- Αριθμητική ικανότητα: ικανότητα κατανόησης και χρησιμοποίησης αριθμών (τραπεζίτης, μαθηματικός, λογιστής, χειριστής ταμείου, προγραμματιστής ηλεκτρονικού υπολογιστή...)

- Ικανότητα αντίληψης χώρου: ικανότητα αντίληψης και κατανόησης διαγραμμάτων, αντικειμένων και σχημάτων δύο και τριών διαστάσεων (καλλιτέχνης, αρχαιολόγος, διακοσμητής βιτρίνας...)

- Πρωτοτυπία: δημιουργικότητα, πρωτοτυπία στη χρήση λέξεων, αριθμών, σχημάτων, εικόνων (αρχιτέκτονας, σχεδιαστής ρούχων, καλλιτέχνης, παραγωγός/διευθυντής, διαφημιστής...)

- Ευχέρεια λόγου: η ικανότητα ανάλυσης των απόψεων ενός ατόμου με σαφήνεια και παραστατικότητα (δημοσιογράφος, πωλητής, εκφωνητής ειδήσεων...)

- Μνήμη: ικανότητα απομνημόνευσης, συγκράτησης και επαναφοράς γεγονότων στη μνήμη εύκολα (δικηγόρος, γλωσσολόγος, βιβλιοθηκάριος, γραμματέας...)

- Αντίληψη: ικανότητα παρατήρησης των λεπτομερειών (διοικητής, αναλυτής επενδύσεων, αστυνομικός, χαρτογράφος...)

- Λογική: ικανότητα ανάπτυξης λογικών και ξεκάθαρων σκέψεων (επιστήμονας, μηχανικός..)

Ένας ειδικός επαγγελματικού προσανατολισμού δεν θα ασχοληθεί μόνο με τις ξεχωριστές ικανότητες, αλλά με το σύνολό τους και την εναρμόνισή τους με τα ενδιαφέροντα, τις αξίες (πρακτική σκέψη, κοινωνικότητα, επιθυμία για ασφάλεια, προσοχή), το προσωπικό ύφος (προσεκτικός, επιβλητικός, δυναμικός, υποχωρητικός, αυτάρκης) και τη γενική υγεία του εφήβου.  Το αποτέλεσμα που προκύπτει θα πρέπει να ταιριάζει σε αρκετά επαγγέλματα.

Για θέματα επαγγελματικής συμβουλευτικής και προσανατολισμού, οι νέοι μπορούν να απευθυνθούν:

• στα Κέντρα Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού (ΚΕ.ΣΥ.Π),
• στο Κέντρο Πληροφόρησης και Επαγγελματικού Προσανατολισμού του Υπουργείου Εργασίας,
• στο Κέντρο Πληροφόρησης Νεότητας της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς,
• στο Κέντρο Σχολικού και Επαγγελματικού Προσανατολισμού του Πανεπιστημίου Αθηνών (Φιλοσοφική Σχολή).

   Bio

Η Βέρα Λεώβαρι γεννήθηκε το 1969 και μεγάλωσε στο κέντρο της Αθήνας.  Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και ολοκλήρωσε τις σπουδές της στην Παιδαγωγική, Ψυχολογία και Αγωγή Ατόμων με ειδικές ανάγκες.  Εδώ και αρκετά χρόνια εργάζεται ως Φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση και είναι μητέρα δύο παιδιών ηλικίας 8 και 5 ετών. Οι προβληματισμοί, οι γνώσεις και κυρίως η εμπειρία την οδήγησαν στη συγγραφή του πρώτου της βιβλίου με τίτλο «Γονείς εν Δράσει», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κ. Μ. Ζαχαράκη.

ΠΗΓΉ