Το σύνδρομο Άσπεργκερ (Asperger’s)

"Το σύνδρομο Άσπεργκερ είναι μια νευρολογική διαταραχή η οποία προσβάλλει την ικανότητα του πάσχοντος να κατανοεί και να ανταποκρίνεται στις σκέψεις και στα συναισθήματα του άλλου"

Tony Attwood, κλινικός ψυχολόγος

Τα άτομα που έχουν διαγνωσθεί με το σύνδρομο Άσπεργκερ, δυσκολεύονται να συνυπάρχουν με άλλους ανθρώπους, δυσκολεύονται να συνομιλούν μαζί τους και να καταλαβαίνουν αυτά που αισθάνονται.

Το σύνδρομο Άσπεργκερ χαρακτηρίζεται ως «Υψηλής Λειτουργικότητας Αυτισμός». Τα άτομα με Άσπεργκερ έχουν ίση ή υψηλότερη νοημοσύνη σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό και είναι «λειτουργικά» στην καθημερινότητά τους. Αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση των Αυτιστικών.

Οι γονείς και οι δάσκαλοι αντιλαμβάνονται το σύνδρομο Άσπεργκερ πολύ αργότερα από τον Αυτισμό, πολλές φορές όταν ήδη το παιδί έχει προχωρήσει αρκετά στο σχολείο. Πολλοί άνθρωποι αναγνωρίζουν ότι έχουν δυσκολίες στη ζωή τους αλλά δεν ξέρουν ότι έχουν Άσπεργκερ μέχρι να γίνουν ενήλικες.

Είναι πολύ σημαντικό να γίνει έγκαιρα η διάγνωση στο παιδί που έχει αυτό το σύνδρομο γιατί χρειάζεται να αντιμετωπιστεί άμεσα και να του προσφερθεί η κατάλληλη υποστήριξη. Όσοι βοηθούν και στηρίζουν ένα παιδί με Άσπεργκερ πρέπει να έχουν σωστή ενημέρωση και κατάλληλη εκπαίδευση σχετικά με τις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε παιδιού. Αυτό ισχύει τόσο για το σχολικό περιβάλλον όσο και για την οικογένεια του πάσχοντος.

Ήδη από πολύ μικρή ηλικία το σύνδρομο είναι φανερό στην κοινωνική συμπεριφορά των παιδιών, γιατί απομονώνονται και δε θέλουν να παίξουν με άλλα παιδιά. Προτιμούν να είναι μόνα τους και οι άλλοι να τα αφήνουν στην ησυχία τους. Στο σχολείο, στα διαλείμματα, κάθονται συνήθως απομακρυσμένα από τα υπόλοιπα παιδιά και συχνά χαρακτηρίζονται ως «παράξενα» από τους συνομήλικούς τους.

Δεν ενδιαφέρονται να μπουν σε κάποια ομάδα ή να συνεργαστούν στις σχολικές εργασίες ή στα αθλητικά. Κινούνται αργά και άκαμπτα, συχνά έχουν δυσκολία να δέσουν τα κορδόνια τους, να κάνουν ποδήλατο ή να κολυμπήσουν.

Τα παιδιά με Άσπεργκερ μπορεί να καταλάβουν τη διαφορετικότητά τους όταν φτάσουν στην εφηβεία. Τότε επιλέγουν και πάλι τη μοναχικότητα για να μη γίνεται αντιληπτή η διαφορετικότητα αυτή.

Τα άτομα με Άσπεργκερ δυσκολεύονται να καταλάβουν γιατί κάποιος συμπεριφέρεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, γιατί αισθάνεται όπως αισθάνεται και πώς εκφράζει τα συναισθήματά του. Δεν βρίσκουν τον τρόπο να επικοινωνήσουν με τους γύρω τους ώστε να γίνουν κατανοητοί.

Έχουν συνήθως πολύ συγκεκριμένα και πολύ ιδιαίτερα ενδιαφέροντα: μπορεί να ξέρουν απέξω κι ανακατωτά όλες τις λεπτομέρειες για μάρκες των αυτοκινήτων ή τα μοντέλα των αεροπλάνων, να μαθαίνουν νεράκι δρομολόγια πλοίων, τρένων ή άλλων μεταφορικών μέσων, να γνωρίζουν άπειρες ημερομηνίες γέννησης, χάρτες και πλανητικά συστήματα. Συνήθως μιλάνε πολύ για όσα ξέρουν και μπορεί να γίνουν φλύαροι και κουραστικοί.

Έχουν δυσκολίες με τις μεταβατικές καταστάσεις και τις αλλαγές και προτιμούν την ομοιομορφία. Παθαίνουν άγχος ειδικά όταν πρόκειται να αντιμετωπίσουν κάτι απρόοπτο πχ. αλλαγή θρανίου, τάξης, σχολείου (για τα παιδιά) αλλά και ένα ταξίδι ή μια μικρή ξαφνική μεταβολή στο καθημερινό πρόγραμμα εργασίας (για τους ενήλικες).

Μπορεί να έχουν αισθητηριακές δυσκολίες σε σχέση με μία ή περισσότερες αισθήσεις (όραση, ακοή, όσφρηση, γεύση, αφή). Ο βαθμός δυσκολίας διαφέρει από το ένα άτομο στο άλλο. Συχνά όμως οι αισθήσεις ενός ατόμου με Άσπεργκερ είναι είτε ιδιαίτερα έντονες (υπερευαισθησία) είτε άτονες (υποευαισθησία). Τους ενοχλεί όταν κάποιος τους αγγίζει και δυσφορούν με το αγκάλιασμα.

Δυσκολεύονται  να αντιληφθούν τη σημασία της μη λεκτικής επικοινωνίας όπως χειρονομίες, εκφράσεις προσώπου και στάση σώματος. Δε γνωρίζουν πότε να αρχίσουν ή να δώσουν τέλος σε μια συζήτηση. Μιλούν με μονότονη, μη εκφραστική φωνή και να δεν κατανοούν τη σημασία της αλλαγής τόνου. Αντιλαμβάνονται τα νοήματα πάντα κυριολεκτικά και δυσκολεύονται στην αναγνώριση αστείων, μεταφορών και ειρωνείας. Έχουν επιφανειακά τέλειο λόγο που όμως τείνει να είναι τυπικός και σχολαστικός.

Μπορεί να καταφέρνουν άριστα μία εργασία με την οποία καταπιάνονται και να μην αντιλαμβάνονται καθόλου πώς να εκτελέσουν κάποια άλλη. Δυσκολεύονται να προγραμματίσουν, να λύσουν απλές προβληματικές καταστάσεις, δρουν παρορμητικά και δεν μπορούν με κανένα τρόπο να μπουν στη θέση του άλλου. Μπορεί να έχουν απίστευτη φωτογραφική και μακροπρόθεσμη μνήμη αλλά πολλές φορές δυσκολεύονται να θυμηθούν ακόμα και κάτι που γνωρίζουν πολύ καλά και χρειάζονται χρόνο για να το επαναφέρουν.

Το σύνδρομο Άσπεργκερ είναι αποτέλεσμα της διαφορετικής λειτουργίας τμήματος του εγκεφάλου. Συνήθως κανείς γεννιέται με αυτή την ιδιαιτερότητα αλλά μπορεί να είναι και αποτέλεσμα ζημιάς στον εγκέφαλο μετά από ατύχημα σε πολύ μικρή ηλικία. Εάν το σύνδρομο παρουσιάζεται εκ γενετής υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να έχει κληρονομηθεί από την οικογένεια. Πάντως σχετικά γονίδια δεν έχουν βρεθεί ακόμα. Τέλος τονίζεται ότι με έγκαιρη επαγγελματική αντιμετώπιση η κοινωνική συμπεριφορά του ατόμου μπορεί να βελτιωθεί.

Κατερίνα Καλιμικεράκη

H Kατερίνα Καλιμικεράκη είναι δασκάλα με σπουδές και μελέτες πάνω σε θέματα παιδοψυχολογίας