ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΟΣ

Τη αυτή ημέρα, Κυριακή Πέμπτη από του Πάσχα, την της Σαμαρείτιδος εορτήν εορτάζομεν.

Η σημερινή εορτή ορίστηκε να εορτάζεται στην εβδομάδα αυτή της Μεσοπεντηκοστής, επειδή ο Χριστός και στην παρούσα εορτή, όπως και κατά τη Μεσοπεντηκοστή, ξεκάθαρα ονομάζει τον εαυτό Του Μεσσία.  Η λέξη Μεσσίας σημαίνει Χριστός (δηλ. χρισμένος ή αλειμμένος με λάδι). Στα εβραϊκά η λέξη Μεσσά σημαίνει το έλαιον.

Ακόμη θα μπορούσαμε να πούμε ότι η σημερινή εορτή έχει κάποια σχέση και με την εορτή της περασμένης Κυριακής· σ’  εκείνη ο Χριστός θαυματούργησε μπροστά στην κολυμβήθρα. Στη σημερινή ο Χριστός ενεργεί δίπλα στο πηγάδι που έφτιαξε ο  Ιακώβ και το χάρισε σαν κληρονομιά στο γιο του, τον  Ιωσήφ.  Εκείνη η περιοχή ήταν πραγματικά εξαιρετική.  Εκεί  κοντά βρισκόταν το όρος Σομώρ, όπου οι Σαμαρείτες είχαν χτίσει πολλές πόλεις.

Ο Χριστός, λοιπόν, έφθασε στην πόλη Συχάρ, εκεί όπου είχε κατοικήσει παλιά ο  Ιακώβ μαζί με τη θυγατέρα του Δείνα και τα άλλα παιδιά του.  Εκεί ο Συχέμ, ο γιός του  Εμμώρ ο Χορραίος γοητεύτηκε από τη Δείνα και την εβίασε.  Εξ αιτίας της προσβολής αυτής κατά της τιμής της αδελφής τους, τ’  αδέλφια της αγανάκτησαν. Μπήκαν ξαφνικά μέσα στην πόλη και σκότωσαν όλους τούς κατοίκους, μαζί με το Συχέμ και τον πατέρα του τον  Εμμώρ.  Εκεί, λοιπόν, κατοίκησε ο  Ιακώβ κι άνοιξε το πηγάδι αυτό.

Αυτό το όρος στην αρχή το κατοικούσαν οι  Ισραηλίτες κι όχι οι Σαμαρείτες. Οι  Ισραηλίτες όμως αυτοί απομακρύνθηκαν απ’ τον αληθινό Θεό, όταν ήταν βασιλιάς τους ο Φακεέ. Τοτε τους επιτέθηκαν δυο φορές οι  Ασσύριοι, τους νίκησαν κι αναγκάσθηκαν να πληρώνουν φόρους.

Όταν ήταν βασιλιάς τους ο  Ωσηέ (Βασιλειών Δ´, κεφ. 12) συμμάχησαν με τούς Αιγυπτίους και δεν έδωσαν τους φόρους στους Ασσυρίους. Όταν το έμαθε αυτό ο βασιλιάς των Ασσυρίων (Σαλαμανασόρ), πολιόρκησε πάλι τις πόλεις τους, τους νίκησε και τους υποχρέωσε να κατοικήσουν στη Βαβυλώνα. Στην περιοχή που κατοικούσαν αυτοί οι  Ισραηλίτες έβαλε να κατοικήσουν άλλα έθνη που λάτρευαν τα είδωλα. Τότε ο Θεός έστειλε λιοντάρια που θανάτωναν τούς νέους αλλοεθνείς κατοίκους.  Όταν το έμαθε αυτό ο βασιλιάς των  Ασσυρίων, ζήτησε να μάθη την αιτία. Του είπαν, λοιπόν, ότι συμβαίνει το μεγάλο αυτό κακό, επειδή οι νέοι κάτοικοι δε σέβονται τον αληθινό Θεό.

Έστειλε τότε ο βασιλιάς των  Ασσυρίων κι έφεραν από την εξορία έναν από τους ιερείς των  Εβραίων, για να διδάξη τους νόμους του Θεού στους κατοίκους που είχε εγκαταστήσει στα περίχωρα του όρους Σομώρ.  Ο ιερέας αυτός κάθησε στη Βαιθήλ κι άρχισε να διδάσκη τούς κατοίκους.  Εκείνοι τότε αμέσως εγκατέλειψαν την ειδωλολατρεία, αν και κράτησαν ορισμένα στοιχεία της· συγκεκριμένα, δέχτηκαν απ’ τη θρησκεία των  Εβραίων μόνο τα βιβλία του Μωυσή, δηλαδή την Πεντάτευχο (Τα βιβλία Γένεση,  Έξοδο, Λευϊτικό,  Αριθμούς και Δευτερονόμιο) κι απέρριψαν τους Προφήτες και τα υπόλοιπα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης. Αυτοί, λοιπόν, οι πρώην ειδωλολάτρες, ονομάστηκαν Σαμαρείτες από το βουνό Σομώρ.

Οι  Ιουδαίοι, όταν επέστρεψαν από την αιχμαλωσία, προσπάθησαν να πείσουν τούς Σαμαρείτες να δεχτούν όλα τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, αλλά οι Σαμαρείτες αρνήθηκαν. Για το λόγο αυτό, επειδή δηλαδή κρατούσαν μερικά ειδωλολατρικά στοιχεία κι επειδή δεν παραδέχονταν ολόκληρη την Παλαιά Διαθήκη, οι  Ιουδαίοι τούς θεωρούσαν μολυσμένους. Γι  αυτό δεν έτρωγαν μαζί τους και, αν κάποιος είχε σχέσεις με Σαμαρείτες, υποβαλλόταν σύμφωνα με το Νόμο σε καθαρμούς. Γι  αυτό και το Χριστό πολλές φορές Τον αποκαλούσαν Σαμαρείτη, επειδή τάχα όπως εκείνοι, έτσι κι Αυτός, άλλα δεχόταν και άλλα απέρριπτε από το Νόμο.

Έρχεται, λοιπόν, ο Χριστός στην κώμη Συχάρ και, επειδή ήταν κουρασμένος απ’ την πεζοπορία, κάθισε να ξεκουραστεί.  Η ώρα ήταν περίπου έξι (δηλ. μεσημέρι).

Οι μαθητές είχαν πάει στην πόλη ν’ αγοράσουν κάτι για φαγητό. Εκείνη την ώρα, λοιπόν, έρχεται μια γυναίκα απ’ την κωμόπολη, για να βγάλει νερό απ’ το πηγάδι.  Ο  Ιησούς της ζητάει να πιει λίγο νερό. Αυτή αμέσως Τον γνώρισε και από τη φωνή και από τα ρούχα που φορούσε ότι ήταν  Ιουδαίος. Του απαντάει, λοιπόν, ότι δεν έχουν καμμιά επικοινωνία οι Σαμαρείτες με τους  Ιουδαίους.  Ο Χριστός με τη συζήτηση οδηγεί τη σκέψη της σε ανώτερο πνευματικό επίπεδο, κάνοντας λόγο για το πνευματικό νερό που έχει στη διάθεσή Του, - το νερό είναι δείγμα αφθονίας και καθάρσεως και το  Άγιο Πνεύμα παρομοιάζεται μεταφορικά με νερό  και φωτιά.  Η γυναίκα έχοντας τη σιγουριά ότι  Εκείνος δεν είναι δυνατόν να έχει τέτοιο νερό, Του λέει ότι δεν έχει δοχείο για να αντλήσει νερό κι ότι το πηγάδι είναι βαθύ.  Έπειτα φέρνει το λόγο και στον προπάτορα Ιακώβ (ίσως για να δώσει στο συνομιλητή της να καταλάβει ότι είναι κατώτερος από εκείνον) και λέει ότι εκείνος άνοιξε το πηγάδι και ήπιε κι αυτός και τα κοπάδια του απ’ αυτό. Αυτά τα είπε θέλοντας να δείξει ότι το πηγάδι ήταν θαυμάσιο και ότι είχε νερό άφθονο και καλό και κρύο.

Ο Χριστός δε λέει για τον εαυτό Του ότι είναι ανώτερος απ’ τον Ιακώβ, για να μην ταράξει την γυναίκα. Συνεχίζει όμως τη συζήτηση που είχε αρχίσει σχετικά με το πνευματικό νερό, και παρουσιάζει πόσο ανώτερο είναι αυτό  απ’ το νερό του πηγαδιού που είναι μπροστά τους, αφού εκείνο το νερό είναι τέτοιο που, αν το πιει κανείς, δε θα ξαναδιψάσει πλέον.

Η γυναίκα χωρίς να έχει εννοήσει τα λόγια Του, του ζητάει λίγο απ’ αυτό το παράξενο νερό. Τότε ο Χριστός της λέει να φωνάξει τον άνδρα της, θέλοντας να της δείξει ότι τα λόγια Του για να γίνουν κατανοητά χρειάζονται περισσότερη φρόνηση (ανδρικό φρόνημα). Αυτή απαντά ότι δεν έχει άνδρα. Κι ο Χριστός, που γνωρίζει τα πάντα, της λέει «Σωστά είπες ότι δεν έχεις άνδρα. Μέχρι τώρα είχες πέντε άνδρες, όπως επιτρέπει ο νόμος. Αυτός όμως που έχεις τώρα είναι ο έκτος και παρανόμως ζεις μαζί του. Δεν είναι άνδρας σου».

Απ τους ερμηνευτές μερικοί με το «πέντε άνδρες» θεωρούν ότι δηλώνεται η Πεντάτευχος του Μωυσή (Γένεση, Έξοδος, Λευϊτικό,  Αριθμοί, Δευτερονόμιο), τα οποία είχαν ως νόμο οι Σαμαρείτες. Ως έκτον δε εννοούν τη διδασκαλία του Χριστού, την οποία την άκουγε τώρα, αλλά δεν την είχε ακόμα κάνει πίστη της η Σαμαρείτισσα, γιατί δεν είχε εκχυθεί ακόμα η Χάρη.

Άλλοι ερμηνευτές πάλι εννοούν τούς πέντε νόμους που δόθηκαν απ’ το Θεό στους ανθρώπους· στον Παράδεισο, μετά την εξορία, στον Νώε, στον Αβραάμ και στον Μωυσή. Σαν έκτο νόμο θεωρούν το Ευαγγέλιο, το οποίο δεν είχαν δεχθεί ακόμη οι άνθρωποι.

Αλλοι επίσης εξηγούν ότι πρόκειται για τις πέντε αισθήσεις.

Εν τω μεταξύ η γυναίκα απαντά στο Χριστό και Τον ονομάζει προφήτη. Αρχίζει σιγά - σιγά να Τον εμπιστεύεται και να Τον ρωτάει για το ιερό όρος τους· Πού πρέπει να λατρεύουν το Θεό; στο όρος Σομώρ, όπως οι Σαμαρείτες η στα Ιεροσόλυμα, όπως οι  Ιουδαίοι; Οι Σαμαρείτες, επειδή ακόμη ήταν ατελείς στην πίστη, δε θεωρούσαν ότι ο Θεός είναι πανταχού παρών. Νόμιζαν ότι ο Θεός ζει μόνο εκεί που προσκυνούσαν αυτοί, δηλ. στο όρος Γαριζίν (ή Σομώρ), επειδή εκεί δόθηκαν οι ευλογίες απ’ το Θεό ή επειδή εκεί για πρώτη φορά ο Αβραάμ έκανε θυσιαστήριο για τις θυσίες στο Θεό. Οι  Ιουδαίοι πάλι έλεγαν ότι μόνο στα  Ιεροσόλυμα πρέπει να λατρεύεται ο Θεός και γι’ αυτό συγκεντρώνονταν εκεί στις εορτές τους απ’ όλα τα μέρη.  Ο Χριστός τότε της αποκρίθηκε και της είπε ότι η σωτηρία έρχεται μεν απ’ τους  Ιουδαίους, αλλά ο Θεός είναι άϋλος κι ασφαλώς δεν κατοικεί μόνο σέ  έναν τόπο.  Επομένως αυτοί που σε λίγο θα αξιωθούν να Τον προσκυνήσουν, θα το κάνουν όχι πλέον με θυσίες, αλλά εν πνεύματι και αληθεία. Αυτοί θα γνωρίσουν το Θεό όχι μόνο ως Πατέρα, αλλά και ως Υιό και ως Άγιο Πνεύμα, γιατί Αυτός είναι η αλήθεια. Η γυναίκα είπε πάλι· «Γνωρίζουμε απ’ τις Γραφές ότι θα έρθει ο Χριστός, ο Μεσσίας». Και ο Ιησούς γνωρίζοντας την καλή διάθεσή της τής είπε ξεκάθαρα «Εγώ είμαι». Οι Σαμαρείτες ήξεραν για τον ερχομό του Μεσσία από τα Μωσαϊκά βιβλία (από την Πεντάτευχο) και ιδιαίτερα από τη φράση «Προφήτη από τούς αδελφούς, όπως είμαι εγώ, θα σας στείλει ο Θεός» (Δευτ. ιη´ 15) και από άλλα πολλά σχετικά χωρία.

Όταν τελείωσε η συζήτηση ήλθαν οι Μαθητές κι απόρησαν με την συγκατάβαση του Διδασκάλου να ομιλεί με μια γυναίκα. Κι επειδή ήταν κουρασμένος από την οδοιπορία και τον καύσωνα, Τον παρακαλούσαν να φάει. Αυτός όμως άρχισε να συνομιλεί μαζί τους για μια αλλιώτικη τροφή, για το έργο της σωτηρίας των ανθρώπων και για το ότι πρέπει να θερίσουν τούς καρπούς απ’ τη σπορά του λόγου του Θεού που έκαναν οι προφήτες.

Στο μεταξύ η γυναίκα έφθασε στην πόλη και είπε σε όλους τα σχετικά με τη συνάντηση, που είχε με το Χριστό. Κι αμέσως οι Σαμαρείτες έτρεξαν και ήρθαν στο Χριστό, επειδή πείσθηκαν ότι η γυναίκα εκείνη δε θα ομολογούσε τα σφάλματά της, αν δεν είχε γνωρίσει πραγματικά κάτι μεγάλο και εξαιρετικό, τον ίδιο το Μεσσία. Τον παρακάλεσαν μάλιστα να μείνει μαζί τους. Και πραγματικά έμεινε δύο μέρες μαζί τους κάνοντας πολλά θαύματα, τα οποία εξ αιτίας του πλήθους τους δεν τα αναφέρουν οι Ευαγγελιστές.

Αυτή η γυναίκα ύστερα από την συνάντησή της με το  Χριστό ονομάστηκε Φωτεινή.  Έλαβε το στεφάνι του μαρτυρίου επί Νέρωνος (54-68 μ. Χ.) μαζί με τα επτά παιδιά της. Τα βασανιστήρια που υπέστη ήταν πάμπολλα. Την κακοποίησαν, την έξυσαν με σιδερένια νύχια, της έκοψαν τούς μαστούς, της έσπασαν τα χέρια, της έμπηξαν λεπτά καλάμια στα νύχια, έχυσαν λιωμένο μολύβι στο στόμα της κι ένα πλήθος άλλα.

Το στόμιο εκείνου του πηγαδιού ο μεγάλος βασιλιάς και άγιος, ο Ιουστινιανός, το μετέφερε από τη Συχάρ στην Κωνσταντινούπολη στο ναό του Θεού Λόγου, στην Αγία Σοφία, και το έβαλε στο πηγάδι που υπήρχε στην αυλή της. Επίσης μετέφερε και την πέτρα όπου κάθισε ο Χριστός και συνομιλούσε με τη Σαμαρείτιδα. Ήταν και τα δύο μπροστά από τον Νάρθηκα, στο αριστερό μέρος για όποιον εισερχόταν στο ναό από ανατολικά. Αυτά θεράπευσαν πλήθος ασθένειες και ιδιαίτερα πολλούς που έπασχαν από πυρετό και ρίγος.

Ταις της σης μάρτυρος Φωτεινής πρεσβείαις, Χριστέ ο Θεός, ελέησον ημάς. Αμήν.

ΣτΜ: Περισσότερα για το μαρτύριο της αγίας Φωτεινής και των τέκνων της μπορεί να διαβάση κανείς στο υπόμνημα του Συναξαρίου του Μηναίου στις 26 Φεβρουαρίου.