Γομο... λάστιχα

Όταν τα αυλάκια στο πέλμα του ελαστικού μου αρχίζουν να χάνονται, πού έχει πάει όλο το λάστιχο;

Έχει τριφτεί σαν γόμα σε χαρτί — και ναι, εν μέρει αυτός είναι ο λόγος που μιλάνε για τη «γόμα» του ελαστικού — πάνω στην άσφαλτο, απ’ όπου διασκορπίστηκε με τη μορφή λεπτότατων σωματιδίων στο απέραντο, πολύπλοκο παντού που ονομάζουμε περιβάλλον. Κάποια απ’ αυτά τα σωματίδια ξεπλύθηκαν από το δρόμο με τις βροχές και κατέληξαν στους υπονόμους, άλλα τα πήρε και τα σήκωσε ο άνεμος για να πέσουν αργότερα από τους ουρανούς, μόνα ή με τη βοήθεια της βροχής, πάνω σε οποιαδήποτε επιφάνεια του πλανήτη. Τελικά όλο αυτό το ελαστικό κατέληξε στη θάλασσα και στο χώμα, και έγινε πάλι μέρος της Γης από την οποία προήλθε. Όπως οτιδήποτε άλλο, ένα νεκρό ελαστικό τελικά γίνεται σκόνη.

Τείνουμε να σκεφτόμαστε ότι τα ελαστικά των αυτοκινήτων κυλάνε ομαλά πάνω στο δρόμο, δίχως κάποιο σύρσιμο που μπορεί να ξύσει (φθείρει) το λάστιχο. Αυτό όμως θα ήταν πραγματικότητα μονάχα εάν δεν υπήρχε η παραμικρή αντίσταση μεταξύ της επιφάνειας του ελαστικού και αυτής του δρόμου. Εάν όμως δεν υπήρχε καμία αντίσταση, τότε τα λάστιχά σου δε θα είχαν καθόλου κράτημα (πρόσφυση) και οι ρόδες σου θα γυρνούσαν δίχως το αμάξι σου να κάνει βήμα. Σίγουρα θα έπαιρνες μία θεαματική εγγύηση για τέτοια λάστιχα, μιας που δε θα «τρώγονταν» ποτέ.

Ανάμεσα σε δύο επιφάνειες που επιχειρούν να περάσουν η μία πάνω απ’ την άλλη — όπως ένα ελαστικό και ένας δρόμος — υπάρχει πάντα κάποια αντίσταση. Το όνομά της είναι τριβή. Ακόμα και οι ρόδες που κυλάνε υφίστανται κάποια τριβή, παρότι η τριβή κυλίσεως είναι κατά πολύ μικρότερη από την τριβή ολισθήσεως. Αν χρειαστεί, μπορείς να κυλήσεις το αμάξι σου μπροστά σπρώχνοντάς το* δοκιμάσε όμως να το σύρεις προς τα πλάγια...

Η τριβή απορροφά κάποια από την ενέργεια της κίνησης και την αποδίδει πίσω στο σύμπαν ως θερμότητα. Εάν η όποια κίνηση δεν επιβραδυνόταν λόγω μετατροπής μέρους της ενέργειας της σε θερμότητα τριβής, ένας μηχανισμός θα μπορούσε να κινείται για πάντα δίχως ποτέ να επιβραδύνει: θα είχαμε αέναη κίνηση. Επειδή όμως θα υπάρχουν πάντα θερμικές απώλειες λόγω τριβής, όσο μικρές και να είναι αυτές, κάθε συσκευή που ονομάστηκε κάποτε «αεικίνητο» πρέπει να είναι κίβδηλη, όσο πεπεισμένος και καλόπιστος να είναι ο εφευρέτης της.

ΔΟΚΙΜΑΣΕ ΑΥΤΟ

Εάν δεν πιστεύεις ότι η τριβή ανάμεσα στα λάστιχά σου και στο δρόμο παράγει θερμότητα, απλά ακούμπησέ τα προτού βάλεις μπροστά το αυτοκίνητό σου και αφού οδηγήσεις καμιά ώρα σε ανοιχτό δρόμο. Μεγάλο μέρος της θερμότητας που θα νιώσεις προέρχεται απ’ την τριβή με το δρόμο, ένα μέρος όμως προέρχεται από τις συνεχείς διαστολές και συστολές του ελαστικού .

Ας επιστρέφουμε τώρα στο... μυστήριο του χαμένου ελαστικού: Όπου υπάρχει αντίσταση λόγω τριβής μεταξύ δύο υλικών, το ένα από αυτά πρέπει να «υποχωρήσει» — ν’ αφήσει δηλαδή κάποια από τα μόριά του να ξυστούν από το άλλο. Ανάμεσα στα μαλακά σου λάστιχα και στο σκληρό οδόστρωμα, δεν υπάρχει συναγωνισμός* το λάστιχο υποχωρεί και ξύνεται σταδιακά σε μικρά σωματίδια.

Εάν οι δρόμοι ήταν φτιαγμένοι από υλικό πιο μαλακό απ’ το λάστιχο, τότε θα φθείρονταν αυτοί αντί για τα λάστιχά μας. Η κοινωνία, βεβαίως, αποφάσισε ότι είναι πιο εύκολο για τους ιδιοκτήτες αυτοκινήτων να αλλάζουν τα λάστιχά τους, από όσο είναι για την κυβέρνηση ν’ αλλάζει συνέχεια το οδόστρωμα. Τότε, θα μου πεις, προς τι τα ζιγκ ζαγκ ανάμεσα σε κώνους χρώματος πορτοκαλί για να περάσεις τμήματα δρόμων που μονίμως ασφαλτοστρώνονται; Δυστυχώς, μπορώ να απαντήσω μονάχα στις επιστημονικές σου ερωτήσεις, όχι στις ερωτήσεις πολιτικής φύσεως...

Τα λάστιχα που στριγκλίζουν στις ταινίες με κυνηγητά αυτοκινήτων είναι το αποτέλεσμα της τριβής ολισθήσεως\ λάστιχο που, αντί να κυλάει, γδέρνεται πάνω στο οδόστρωμα. Αν το κοιτάζαμε μέσα από μικροσκόπιο, θα βλέπαμε το ελαστικό να «γαντζώνεται» στην άσφαλτο και να γλιστράει χιλιάδες φορές το δευτερόλεπτο, παράγοντας μία σειρά ηχηρών δονήσεων που βρίσκονται μέσα στην κλίμακα συχνοτήτων του «στριγκλίσματος». Είναι φανερό ότι, μ’ αυτό το σύρσιμο στο δρόμο, μία μεγάλη ποσότητα ελαστικού θα φύγει διά της τριβής. Στην πραγματικότητα η τριβή δημιουργεί αρκετή θερμότητα ώστε να λιώσει μέρος του ελαστικού, το οποίο μένει πάνω στην άσφαλτο σαν πλατιές κατάμαυρες πινελιές.

Δε ρώτησες, αλλά...

Γιατί τα ελαστικά των αγωνιστικών αυτοκινήτων είναι λεία; Θα νόμιζε κανείς ότι, ειδικά στους αγώνες, θα ήθελαν τη μεγίστη πρόσφυση από ένα ελαστικό.

Μα αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος που τα λάστιχα αγώνων είναι λεία! Στα κανονικά ελαστικά μεγάλο μέρος της επιφάνειας, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για πρόσφυση, καταλαμβάνουν οι αυλακώσεις τους, που λειτουργούν σαν αποχετευτικά κανάλια για τα νερά και τις λάσπες. Τα αγωνιστικά αυτοκίνητα, όμως, συνήθως τρέχουν με καλό καιρό, οπότε οι αυλακώσεις αυτές απλώς δε χρειάζονται. Αποτελούν πλέον σπατάλη πολύτιμης επιφάνειας, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για περισσότερο ελαστικό, ώστε να βελτιωθεί η συμπεριφορά στο φρενάρισμα και στις στροφές. Επίσης, για ακόμα καλύτερο κράτημα, τα αγωνιστικά λάστιχα είναι κατά πολύ φαρδύτερα απ’ αυτά του πιστού οικογενειακού σου οχήματος, κι είναι κατασκευασμένα από μια γόμα τόσο μαλακή που φθείρεται εν ριπή οφθαλμού μέσα στις πίστες. Εάν εσύ νομίζεις ότι τα δικά σου λάστιχα φθείρονται γρήγορα, σκέψου λίγο και αυτούς. Γιατί πιστεύεις ότι πρέπει ν’ αλλάξουν λάστιχα τουλάχιστον μία φορά κατά τη διάρκεια του αγώνα;

πηγή