Επάγγελμα κωδωνοκρούστης

Ο κωδωνοκρούστης είναι ένα μοναδικό ρωσικό επάγγελμα.

Πηγή: Anton Churochkin

Στη Ρωσία σπάνια χρησιμοποιούνται μεγαφωνικά συστήματα για τη συνοδεία της Θείας Λειτουργίας και προτιμάται ο πραγματικός ήχος των καμπάνων. Στους μεγάλους ναούς, όπου οι καμπάνες είναι τοποθετημένες σε διάφορα επίπεδα, υπάρχουν ακόμα και ειδικοί μαέστροι, οι οποίοι βοηθούν στο να ακουστούν οι συμβολικές μελωδίες.

Ο Ιλιά Ντροζντίχιν έχει συνδέσει όλη του τη ζωή με τις καμπάνες. Αν και δεν διαθέτει μουσική παιδεία, ανεβαίνει από τα 15 του στο καμπαναριό και δίνει πραγματικές συναυλίες για όλη την περιοχή. Όπως λέει ο Ιλιά, «από παιδί με συνάρπαζε η κωδωνοκρουσία και όταν η εκκλησία χρειάστηκε ένα βοηθό, ο ιερέας με άφησε να γίνω κωδωνοκρούστης. Ο κωδωνοκρούστης που είχαμε τότε δεν προλάβαινε να συμμετάσχει σε όλες τις Θείες Λειτουργίες, καθώς η συγκεκριμένη απασχόληση δεν ήταν η βασική δουλειά του. Μου έδειξε την τέχνη και μου είπε ότι αύριο θα αναλάβω εγώ. Αιφνιδιάστηκα και φοβήθηκα πολύ, νόμιζα ότι μετά την κωδωνοκρουσία μου θα με πάρουν με τις πέτρες! Ωστόσο, κανένας εκκλησιαζόμενος δεν πρόσεξε την αλλαγή κι έτσι άρχισε η καριέρα μου ως κωδωνοκρούστη».

Η σχολή κωδωνοκρουστών

Πηγή: Αντόν Τσούροτσκιν

Την τέχνη του ο Ιλιά την τελειοποιούσε επί 7 χρόνια και μέσα σ’ αυτό το διάστημα γνωρίστηκε με αρκετούς επισκόπους, οι οποίοι αντιμετώπιζαν προβλήματα στελέχωσης των εκκλησιών τους και δεν μπορούσαν να βρουν κωδωνοκρούστη. Ο Ντροζντίχιν εξηγεί ότι «είναι μια δουλειά που σπάνια πληρώνεται. Συνήθως την κάνει ένας βοηθός του ιερέα στην τέλεση της Θείας Λειτουργίας, είτε ψάλτης, οι οποίοι πάντως λαμβάνουν κάποια αμοιβή. Το καθήκον αυτό μπορεί να επιτελέσει ακόμα και ένας από τους πιστούς, ο οποίος απλώς επισκέπτεται συχνά την εκκλησία. Υπό αυτές τις συνθήκες η κατάσταση με το προσωπικό είναι αρκετά ασταθής, ενώ λίγοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν τη δουλειά της κωδωνοκρουσίας. Γεγονός που οδήγησε πολλούς από τους γνωστούς μου ιερείς να μου ζητούν να διδάξω τους βοηθούς τους να χτυπούν τις καμπάνες. Στάθηκε αναγκαίο να δημιουργήσουμε αίθουσα διδασκαλίας, προκειμένου να μη βασανίζουμε τους κατοίκους των κοντινών σπιτιών».

Στην αίθουσα των μαθημάτων υπάρχει ένα σετ από τις 7 βασικές καμπάνες, το χειρισμό των οποίων πρέπει να γνωρίζει ο κωδωνοκρούστης. Εδώ υπάρχουν κυρίως οι καμπάνες που φτιάχνονται με παραγγελία του Ντροζντίχιν, αλλά και παλιές. Οι μαθητευόμενοι παίρνουν μαθήματα για δυο μήνες και μετά πηγαίνουν στις ενορίες τους για πρακτική. Όπως αναφέρει ο Ντροζντίχιν, οι περισσότεροι έρχονται να μάθουν με σκοπό να βοηθηθεί η ενορία τους, αν και υπάρχουν κάποιοι λίγοι που ωθούνται από προσωπική επιθυμία. Επίσης, η πλειοψηφία των μαθητευόμενων είναι γυναίκες, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις μαθαίνουν εκείνοι που έχουν ήδη έτοιμη θέση για να εργαστούν σε καμπαναριό.

Πηγή: Αντόν Τσούροτσκιν

Ήρθαν για να σπουδάσουν την τέχνη και ξένοι, από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τις Βαλτικές χώρες. «Συνήθως όμως -σημειώνει ο συνομιλητής μας- αν οι ξένοι ναοί παραγγέλνουν μερικές καμπάνες, τότε αυτοί που τις εγκαθιστούν μαθαίνουν επιτόπου στους κωδωνοκρούστες το χειρισμό τους, έστω και όχι λεπτομερώς, αλλά κάποιες αρχές καταφέρνουν να τους τις εξηγήσουν». Καμπάνα, η οποία έχει φτιαχτεί για λογαριασμό της σχολής του Ντροζντίχιν, υπάρχει ακόμα και στο καμπαναριό του Παναγίου Τάφου στην Ιερουσαλήμ.

Βοήθεια από τον Τολστόι

Παλιά οι καμπάνες στη Ρωσία κατασκευάζονταν από μέταλλο που συγκέντρωνε ο κόσμος, χρησιμοποιούνταν ακόμα και κουτάλια και μεταλλικά σκεύη της κουζίνας. Προς τα τέλη όμως του 19ου αιώνα η ποιότητα του μετάλλου ανέβηκε και εμφανίστηκε η δυνατότητα κατασκευής καλών καμπάνων. Οι διάφοροι κατασκευαστές ακολουθούσαν τα δικά τους συστήματα χύτευσης, έκαναν διάφορα σχήματα, τις διακοσμούσαν, ένα πράγμα όμως παρέμενε το ίδιο, δηλαδή η σύνθεση. 80% χαλκός και 20% κασσίτερος.

Πηγή: Αντόν Τσούροτσκιν

Στη Σοβιετική Ρωσία οι τελευταίες καμπάνες φτιάχτηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Μετά, όταν το καθεστώς πολεμούσε πολύ τη θρησκεία, έστελναν τα αντικείμενα που είχαν σχέση με τη θρησκεία στο χυτήριο. Οι ιερείς προσπαθούσαν να εμποδίσουν αυτή τη διαδικασία και κατέβαζαν τις καμπάνες από τα καμπαναριά, τις έκρυβαν ή τις βύθιζαν στις στέρνες. Υπό αυτές τις συνθήκες η τέχνη της κωδωνοκρουσίας ουσιαστικά χάθηκε.

Η αναγέννηση της εκκλησιαστικής κωδωνοκρουσίας έγινε ξαφνικά, χάρη στον κινηματογράφο. Στη δεκαετία του 1960, όταν γυριζόταν η ταινία «Πόλεμος και ειρήνη» με βάση το μυθιστόρημα του Λέοντα Τολστόι, χρειάστηκαν κωδωνοκρούστες. Οι κινηματογραφικοί παραγωγοί κατάφεραν να βρουν ανθρώπους που ήξεραν έστω και ελάχιστα την τέχνη, και αυτή αποκαταστάθηκε. Αργότερα, στη δεκαετία του ΄70, εμφανίστηκε η κωδωνοκρουσία των μουσείων, όταν άρχισαν να χρησιμοποιούν καμπάνες σε αυτά και έτσι διατηρήθηκε το είδος αυτό της τέχνης ως ιστορική κληρονομιά.

Οι κανόνες του κωδωνοκρούστη

Πηγή: Αντόν Τσούροτσκιν

1.Ο κωδωνοκρούστης πρέπει να είναι Ορθόδοξος ή έστω Χριστιανός.

2.Πρέπει να έχει την αίσθηση του ρυθμού και να καταλαβαίνει τις βασικές μουσικές αρχές του ρυθμού. Πρέπει να μάθει οπωσδήποτε τις εξής τέσσερις θρησκευτικές κωδωνοκρουσίες: Την κωδωνοκρουσία με μια μεγάλη καμπάνα που αναγγέλλει την έναρξη της Θείας Λειτουργίας, την πένθιμη που συμμετέχουν κατά σειρά όλες οι καμπάνες ξεκινώντας από τη μικρότερη, αυτή που ξεκινά από τη μεγάλη καμπάνα και ακολουθούν οι μικρότερες, και την πανηγυρική που συμμετέχουν μερικές καμπάνες. Εν τω μεταξύ, κάθε κωδωνοκρουσία ενέχει σε μεγάλο βαθμό το στοιχείο του αυτοσχεδιασμού.

3.Πρέπει να είναι υπεύθυνος άνθρωπος, επειδή θα υποχρεωθεί να εργάζεται καθημερινά και ενίοτε, αρκετές φορές μέσα στην ίδια μέρα. Επίσης, θα πρέπει να προσέχει τις καμπάνες γιατί σε περίπτωση κακής χρήσης τους μπορούν να σπάσουν και να χρειαστεί να σταλούν στο χυτήριο για να ξαναφτιαχτούν. Η καμπάνα δεν επισκευάζεται.

4.Ο κωδωνοκρούστης πρέπει να είναι σε νηφάλια κατάσταση, επειδή υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να πέσει από το καμπαναριό.

Καμπάνες και προλήψεις

Όταν άρχιζαν να φτιάχνουν την καμπάνα διέδιδαν κάποια ανόητη φήμη και θεωρούνταν πως όσο πιο μακριά φτάσει αυτή η φήμη, τόσο πιο καλή και πιο ηχηρή θα είναι η καμπάνα. 

πηγή