Και τι είναι αγάπη, βρε μπαμπά;

«Μμμ… Καλή ερώτηση», είπε στην κόρη του πάνω σε μια κουβέντα που έκαναν για τον πρώτο εφηβικό της έρωτα. «Για να δούμε και την απάντηση». Λοιπόοον…

Η αγάπη υπάρχει πάντα στο παρόν· δεν είναι «θα αγαπήσω» ή «αγαπούσα». Έτσι δεν είναι; Επίσης, όταν ξέρεις τι είναι αγάπη δεν ακολουθείς ποτέ κανέναν, επειδή η αγάπη δεν υπακούει. Όταν κανείς υπακούει είναι γιατί στην ουσία υπάρχει φόβος – φόβος μήπως δεν τα καταφέρεις, φόβος μήπως κάνεις λάθος, και ένα σωρό άλλοι φόβοι, αλλά η αγάπη δεν έχει καμία σχέση με τον φόβο. Ακόμα, για την αγάπη δεν υπάρχει η έννοια «καθήκον», κι όταν αγαπάς δεν μπαίνει θέμα «κάνω κάτι από υποχρέωση».

Να αγαπάς πραγματικά κάποιον σημαίνει να αγαπάς χωρίς, φυσικά, να μπαίνει ποτέ μέσα σου μίσος, χωρίς να νιώθεις ζήλια ή θυμό, χωρίς να θέλεις να ανακατευτείς σε ό,τι κάνει ή σκέφτεται ο άλλος, χωρίς να επικρίνεις, χωρίς να συγκρίνεις, χωρίς να θέλεις να κυριαρχήσεις πάνω στον άλλο, χωρίς να νιώθεις εξάρτηση; Κι όταν αγαπάς κάποιον με όλη σου την καρδιά, με όλο σου το νου, με όλο σου το σώμα, με όλο σου το είναι, υπάρχει θέμα ιδιοκτησίας, προσκόλλησης και αποκλειστικότητας;

Η αγάπη έχει αληθινή και βαθιά επικοινωνία. Αλλά όταν είσαι καχύποπτος, φοβισμένος, δηλαδή κλειστός, μπορεί να υπάρχει αληθινή επικοινωνία ανάμεσα σε σένα και σε κάποιον άλλο;

Αλλά φαίνεται ότι δεν μας απασχολεί η αγάπη – ο έρωτας ναι, η αγάπη όχι – και μάλλον δεν ενδιαφερόμαστε αληθινά να επικοινωνούμε με τους άλλους. Θέλουμε να έχουμε ασφάλεια, είτε μέσα στην οικογένεια και στην ιδιοκτησία, είτε στις ιδέες, στο χρήμα και στη δύναμη που φέρνει. Αλλά όταν ο νους ζητάει ασφάλεια, δεν μπορεί ποτέ να γνωρίσει την αγάπη. Γιατί η αγάπη είναι το πιο επικίνδυνο πράγμα που υπάρχει, επειδή όταν αγαπάμε κάποιον είμαστε ευάλωτοι, είμαστε ανοιχτοί, επικοινωνούμε βαθιά, πέρα από τις λέξεις. Αλλά δεν θέλουμε να είμαστε ανοιχτοί, δεν θέλουμε να είμαστε ευάλωτοι. Θέλουμε να είμαστε περιφραγμένοι, θέλουμε πιο πολύ την ησυχία μας.

Ίσως γι’ αυτό δεν μας απασχολεί η αγάπη. Επειδή η αγάπη είναι το πιο επικίνδυνο και αβέβαιο στοιχείο στη ζωή· και επειδή δεν θέλουμε να ζούμε στην αβεβαιότητα, δεν ζούμε με την καρδιά, ζούμε με το μυαλό. Ένας άνθρωπος που αγαπάει ζει χέρι-χέρι με κάτι επικίνδυνο, και δεν θέλουμε να ζούμε επικίνδυνα. Γενικά το αληθινό αίσθημα είναι κάτι πολύ επικίνδυνο· το να νιώθεις είναι πολύ επικίνδυνο, δεν είναι; Το να νιώθεις πολύ έντονα, δηλαδή με πάθος (όχι να έχεις διάφορα πάθη), μπορεί να σε οδηγήσει σε ό,τι ονομάζουν μπέρδεμα, σε αταξία· οπότε το ελέγχεις, εκλογικεύοντάς το, και με την εκλογίκευσή του παύεις να είσαι μεγαλόψυχος, παύεις να είσαι γεναιόδωρος και γίνεσαι ψυχολογικά τσιγκούνης. Το αίσθημά σου καταστρέφεται με τη διαδικασία της σκέψης, που είναι δόσιμο ονομάτων και χαρακτηρισμών, κρέμασμα ταμπέλας στα πάντα.

Επειδή τα δυνατά αισθήματα είναι επικίνδυνα, επειδή η αγάπη είναι πολύ επικίνδυνη, αρχίζεις να σκέφτεσαι γύρω από την αγάπη, κι η σκέψη, η εκλογίκευση, ελαχιστοποιεί την αγάπη και σιγά σιγά την καταστρέφει. Με τη λέξη «αίσθημα» εννοώ αγάπη, όχι επιθυμία, όχι συναισθηματισμούς, κι όχι όλο αυτό το «ρομαντικομελό» πράγμα που ονομάζεται «συναίσθημα» και που το φτιάχνει η σκέψη, ενώ το αίσθημα γεννιέται μέσα στην καρδιά. Η αγάπη είναι φωτιά που καίει διαρκώς, δεν ησυχάζει ποτέ, υπάρχει από στιγμή σε στιγμή, είναι δημιουργική, νέα, φρέσκια, χαρούμενη κι επομένως πολύ επικίνδυνη για την κοινωνία και τις σχέσεις μας. Η αγάπη δεν είναι κανενός. Δεν πεθαίνει ποτέ. Είναι πάντα «εκεί» και σε περιμένει να τη νιώσεις. Είναι κατάσταση που σε περιμένει να μπεις μέσα της. Και όταν πάει να γίνει αυτό, τότε παρεμβαίνει η σκέψη – δηλαδή γνώση, μνήμη, το παρελθόν – και μετριάζει την αγάπη, την ελέγχει, την τιθασεύει, την καθοδηγεί, τη «νομιμοποιεί» και εξουδετερώνει τους κινδύνους της. Η διαφορά με τον έρωτα είναι ότι σ’ αυτόν αγαπάς αποκλειστικά έναν άλλο, ενώ όταν δεν είσαι ερωτευμένος, αλλά αγαπάς κάποιον, τότε αγαπάς όλη την ανθρωπότητα, όχι απλώς ένα πρόσωπο, αγαπάς τον άνθρωπο. Και σήμερα είναι επικίνδυνο να αγαπάς τον άνθρωπο, έτσι δεν είναι; Επειδή η αγάπη δεν ξέρει από θλίψη και μοναξιά, επειδή δεν είναι φτιαγμένη από ζήλια, είναι επικίνδυνη γιατί καταστρέφει. Καταστρέφει ό,τι έχει χτίσει γύρω από τον εαυτό του ο άνθρωπος για να νιώσει ασφάλεια, για να κρυφτεί από το φόβο του. Η αγάπη είναι μια τρομακτική ενέργεια επειδή δεν ξέρει από σύγκρουση, από προβλήματα και φόβο, δεν ξέρει από θάνατο· γι’ αυτό είναι τόσο καταστρεπτική και επικίνδυνη. Γι’ αυτό τη φοβούνται όλοι…

Ίσως όχι όλοι…

Νίκος Πιλάβιος, Ιστορίες της καρδιάς