Εκκλησιαστική και πολιτική Πρωτοχρονιά

Πρωτοπρεσβ. π. Άγγελος Αγγελακόπουλος
Εφημέριος Ιερού Παρεκκλησίου  Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Χατζηκυριακείου Ιδρύματος Πειραιώς

Mιά εσφαλμένη αντίληψη, πού κυκλοφορεί ιδίως αυτές τίς ημέρες του ιερού δωδεκαημέρου, αγαπητοί μου, είναι η υιοθέτηση της 1ης Ιανουαρίου ως (πολιτικής) πρωτοχρονιάς, ως αρχή του νέου πολιτικού έτους. Ας δούμε, όμως, πώς όντως έχουν τά πράγματα.

Σύμφωνα με τό συναξάριο, την 1η Ιανουαρίου η Εκκλησία μας εορτάζει την Δεσποτική εορτή της Περιτομής του Χριστού και την μνήμη του εν αγίοις πατρός ημών Βασιλείου αρχιεπισκόπου Καισαρείας της Καππαδοκίας του Μεγάλου και Ουρανοφάντορος.

Βλέπουμε, λοιπόν, αγαπητοί μου, ότι δέν γίνεται καμμιά μνεία, καμμία αναφορά γιά πρωτοχρονιά καί αρχή του νέου έτους. Καί τότε πώς προέκυψε νά εορτάζουμε τήν 1η Ιανουαρίου ως αρχή του νέου έτους; θά ρωτούσε κάποιος.

Δυστυχώς, αγαπητοί μου, είναι κατάλοιπο της ειδωλολατρείας. Σύμφωνα μέ τόν Όσιο Νικόδημο τόν Αγιορείτη, ο Ρωμαίος βασιλιάς Νουμάς ονόμασε τόν μήνα αυτό Ιανουάριο πρός τιμή του ψευδοθεού Ιανού. Αυτός ο ψευδοθεός Ιανός κατά μία εκδοχή ήταν ένα τετράμορφο άγαλμα, το οποίο απεικόνιζε τίς τέσσερεις εποχές του χρόνου. Άλλοι έγλυφαν τό δεξί του χέρι, στό οποίο κρατούσε ή ένα κλειδί, τό οποίο δήλωνε τήν άνοιξη καί τήν αρχή του χρόνου, ή τό στοιχείο «τ», καί άλλοι έγλυφαν τό αριστερό του χέρι, στό οποίο κρατούσε τό στοιχείο «ξε», τό οποίο δήλωνε τίς 365 ημέρες του χρόνου. Κατά τήν άλλη εκδοχή ο ψευδοθεός Ιανός παρουσιάζεται μέ δύο πρόσωπα, από τά οποία τό μέν γηραλέο σημαίνει τό παλαιό έτος, πού έληξε, τό δέ νέο τόν χρόνο, πού ήδη άρχισε. Άλλοι πάλι λένε ότι τό ένα πρόσωπο παριστάνει τόν ψευδοθεό Ιανό καί τό άλλο τόν Κρόνο, τόν οποίο ο Ιανός παρέλαβε συμβασιλέα[1].

Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, αγαπητοί μου, ότι ο εορτασμός της 1ης Ιανουαρίου ως πολιτικής πρωτοχρονιάς είναι ειδωλολατρικό έθιμο.

Η Εκκλησία μας έχει καθορίσει τήν 1η Σεπτεμβρίου νά εορτάζεται ως αρχή του νέου εκκλησιαστικού έτους. Πολλοί από τούς ύμνους, τούς οποίους ακούμε εκείνη τήν ημέρα, είναι αφιερωμένοι στόν νέο, τόν καινούργιο χρόνο. Η Εκκλησία μας δέν εορτάζει πρωτοχρονιά τήν 1η Ιανουαρίου. Η Εκκλησία μας εορτάζει πρωτοχρονιά τήν 1η Σεπτεμβρίου. Τότε, λοιπόν, πρέπει νά εορτάζουμε τόν καινούργιο χρόνο καί τότε πρέπει νά ευχόμασθε «ευλογημένο καί σωτήριο χρόνο». Στό συναξάριο της 1ης Σεπτεμβρίου διαβάζουμε: «Αρχή της Ινδίκτου, δηλαδή του νέου έτους». Ίνδικτος ή Ινδικτιών στά Λατινικά σημαίνει ορισμός, επινέμηση, δηλαδή μερισμός του χρόνου. Πρέπει νά γνωρίζουμε, αγαπητοί μου, ότι η Εκκλησία εορτάζει τήν 1η Σεπτεμβρίου τήν Ινδικτιώνα γιά τρία αίτια˙

Πρώτον, επειδή αυτή είναι η αρχή του χρόνου. Γι’ αυτό καί αυτή τιμόταν πολύ από τούς παλαιούς Ρωμαίους από αρχαιοτάτων χρόνων.

Δεύτερον, επειδή αυτή τήν ημέρα πήγε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός στή συναγωγή των Ιουδαίων καί τού δόθηκε τό βιβλίο του Προφήτου Ησαΐου, καθώς γράφει ο Ευαγγελιστής Λουκάς, τό οποίο, αφού άνοιξε ο Κύριος, βρήκε αμέσως τό χωρίο εκείνο, δηλαδή τήν αρχή του 61ου κεφαλαίου του Προφήτου Ησαΐου, στό οποίο είναι γραμμένα γι’ Αυτόν τά εξής λόγια : «Πνεύμα Κυρίου επ’ εμέ˙ ου ένεκεν έχρισέ με˙ ευαγγελίσασθαι πτωχοίς απέσταλκέ με, ιάσασθαι τούς συντετριμμένους τήν καρδίαν, κηρύξαι αιχμαλώτοις άφεσιν καί τυφλοίς ανάβλεψιν, αποστείλαι τεθραυσμένους εν αφέσει˙ κηρύξαι ενιαυτόν Κυρίου δεκτόν»[2]. Αφού διάβασε ο Κύριος αυτά τά λόγια, πού σχετίζονταν μέ Αυτόν, ασφάλισε τό βιβλίο καί τό έδωσε στόν υπηρέτη˙ έπειτα, αφού κάθισε, είπε στόν λαό «ότι σήμερον ετελειώθησαν οι λόγοι της προφητείας ταύτης εις τά ώτα υμών»[3]˙ γι’ αυτό ο λαός, πού άκουγε αυτά, θαύμαζε γιά τά χαριτωμένα λόγια, τά οποία έβγαιναν από τό στόμα Του, όπως γράφει ο Ευαγγελιστής Λουκάς.

Υπάρχει καί τρίτη αιτία, γιά τήν οποία η Εκκλησία του Χριστού κάνει τήν 1η Σεπτεμβρίου τήν ενθύμηση της Ινδίκτου καί εορτάζει τήν αρχή του νέου χρόνου. Μέσω της υμνωδίας καί της ικεσίας, τήν οποία προσφέρουμε στόν Θεό σ’ αυτή τήν εορτή, νά γίνει ο Θεός ίλεως σ’ εμάς, νά ευλογήσει τόν νέο χρόνο, νά μας τόν χαρίσει ευτυχή καί γεμάτο από όλα τά σωματικά αγαθά, νά φωτίσει τίς διάνοιές μας ώστε νά περάσουμε όλο τόν χρόνο καθαρώς καί μέ αγαθή συνείδηση καί νά ευαρεστήσουμε τόν Θεό μέ τήν φύλαξη των εντολών Του καί έτσι νά τύχουμε των ουρανίων καί αιωνίων αγαθών.

Επιπλέον, ο Σεπτέμβριος λέγεται αρχή του χρόνου, διότι, κατά τή διάρκεια αυτού του μηνός, ως επί τό πλείστον, παύει μέν η γη από τό νά γεννά τούς καρπούς, αρχίζει δέ πάλι νά συλλαμβάνει κατά κάποιον τρόπο καί νά εγκυμονεί άλλους νέους καρπούς. Τέλος, είναι γνωστό ότι Σεπτέμβριος ήταν όταν οι υιοί Ισραήλ κυρίευσαν τήν γη της επαγγελίας. Γι’ αυτό κατ’ αυτόν άρχισαν νά γεωργούν τήν γη[4].
.........................................................................................
[1] ΟΣΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, τ. Γ΄, εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη 2002, σ. 9.
[2] Λκ. 4, 18-19.
[3] Λκ. 4, 21.
[4] ΟΣΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, τ. Α΄, εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη 2003, σσ. 45-49.

πηγή