Πότε ένας δάσκαλος θα κρίνεται ελλιπής και πότε εξαιρετικός

Στο σχέδιο της αξιολόγησης το μεγαλύτερο μέρος (περισσότερες από 5.000 λέξεις!) καταλαμβάνεται από αναλυτικές οδηγίες για το πώς ο διδάσκων μπορεί να κριθεί ελλιπής, επαρκής, καλός ή εξαιρετικός. Ιδού περιπτώσεις των δύο άκρων (ελλιπής, εξαιρετικός) με 10 βασικά κριτήρια. Σημειώνεται όμως ότι για να κριθεί κάποιος «εξαιρετικός» δεν αρκούν όσα αναφέρονται εδώ, αλλά πρέπει να πληροί και τις προϋποθέσεις που καταγράφονται στην κατηγορία «πολύ καλός», οι οποίες καταλαμβάνουν πολύ μεγάλη έκταση.

Στο κριτήριο των διαπροσωπικών σχέσεων και προσδοκιών ο αξιολογούμενος εκπαιδευτικός χαρακτηρίζεται:  

-  Ελλιπής, εφόσον μεταξύ αυτού και των μαθητών διαπιστώνεται απουσία σχέσεων ή διαπιστώνονται σχέσεις αδιάφορες. Ειδικότερα, χαρακτηρίζεται ελλιπής, εφόσον δεν υπάρχει πνεύμα και συμπεριφορά συνεκτικής τάξης, ελάχιστοι μαθητές συμμετέχουν στις εργασίες της τάξης, δεν διατυπώνονται, ούτε έμμεσα, προσδοκίες για τη μάθηση και τη συμπεριφορά των μαθητών και ο αξιολογούμενος χρησιμοποιεί ως βασικό μέσο επίτευξης της σχολικής πειθαρχίας την επιβολή κυρώσεων.

- Εξαιρετικός, εφόσον εμπεδώνει δημοκρατικό τρόπο επικοινωνίας και επίλυσης θεμάτων ενθαρρύνοντας, εκτός από την αιτιολόγηση απόψεων, τη διαδικασία της τεκμηριωμένης διαλεκτικής αντιπαράθεσης επί θέσεων, κρίσεων και προτάσεων, ενώ παράλληλα καλλιεργεί στάσεις και ικανότητες σύνθεσης αντιθέτων.

Στο κριτήριο του παιδαγωγικού κλίματος στη σχολική τάξη:

-  Ελλιπής, εφόσον μεταξύ αυτού και των μαθητών υπάρχει από ουδέτερο έως και ψυχρό κλίμα, με στοιχεία τριβών και αντεγκλήσεων, με αποτέλεσμα οι μαθητές να παραμένουν αδιάφοροι και αποστασιοποιημένοι.

-  Εξαιρετικός, εφόσον ενθαρρύνει την ύπαρξη και ενίσχυση κλίματος συλλογικότητας και πρωτοβουλίας, την ανάληψη ομαδικών πρωτοβουλιών για την οργάνωση εκδηλώσεων καθώς και δράσεων για την επίλυση προβλημάτων και τη μελέτη θεμάτων, και παράλληλα συμμετέχει σε προγράμματα κοινωνικοσυναισθηματικού προσανατολισμού, όπως για παράδειγμα προγράμματα ευαισθητοποίησης κατά της σχολικής βίας ή διευκόλυνσης της μετάβασης μαθητών από σχολική βαθμίδα σε βαθμίδα.

Στο κριτήριο της οργάνωσης της σχολικής τάξης:

- Ελλιπής, εφόσον παραμελεί τον χώρο και την παιδαγωγική λειτουργικότητα της τάξης, δεν φροντίζει για τη θέσπιση κανόνων, δεν μεριμνά για τη διαχείριση προβλημάτων συμπεριφοράς, και κυρίως δεν αντιμετωπίζει ανάρμοστες μορφές συμπεριφοράς των μαθητών με παιδαγωγικό τρόπο.

-  Εξαιρετικός, εφόσον φροντίζει για την ομαλή ένταξη στις μαθητικές ομάδες και στη σχολική ζωή όλων ανεξαιρέτως των μαθητών, ασχέτως κοινωνικοπολιτισμικής προέλευσης, μεριμνώντας ιδιαίτερα για όσους αντιμετωπίζουν δυσκολίες ένταξης, μελετά βαθύτερα τα αίτια και τις συνθήκες δύσκολων περιπτώσεων μαθητικής συμπεριφοράς («βιογραφικό» μαθητικού παραπτώματος), εξετάζει ποιες από τις αντιδράσεις των μαθητών αποβλέπουν στην προσέλκυση προσοχής, αναγνώρισης, αποδοχής και δεν δρα εν θερμώ, αλλά επεξεργάζεται πλάνο για την αντιμετώπισή τους, το οποίο θέτει όρια και ορίζει συνέπειες και εμπλέκει στη διαμόρφωση του πλάνου και άλλους συναδέλφους για κοινή στάση καθώς και, όπου κρίνεται σκόπιμο και εφικτό, τους μαθητές με προβληματική συμπεριφορά.

Στο κριτήριο «μαθησιακά χαρακτηριστικά» του μαθητή:

-Ελλιπής, εφόσον η προετοιμασία δεν λαμβάνει υπόψη ή λαμβάνει πλημμελώς και επιφανειακά τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά και τη μαθησιακή ετοιμότητα των μαθητών.

-Εξαιρετικός, εφόσον λαμβάνει υπόψη τις μαθησιακές νόρμες της ηλικίας των μαθητών, τα γνωστικά κενά στην ύλη μαθημάτων προηγούμενων ετών, τις εννοιολογικές προϋποθέσεις κάθε θέματος και τις δυσκολίες της ηλικίας για την κατανόηση θεμάτων της ύλης, και έτσι προετοιμάζεται ανάλογα. Επιπλέον, μπορεί να σχεδιάζει και να αναθέτει, σύμφωνα με τα διαπιστωμένα χαρακτηριστικά των μαθητών, ομαδικές εργασίες όπου το κρίνει σκόπιμο και εφικτό.

Στο κριτήριο στόχων και περιεχομένου κατά την προετοιμασία:

-Ελλιπής, εφόσον η προετοιμασία του περιεχομένου της διδασκαλίας είναι ανύπαρκτη, ελλιπής ή εσφαλμένη στο μεγαλύτερο μέρος της.

-Εξαιρετικός, εφόσον επιλέγει κατά τον μακροπρογραμματισμό κεντρικές έννοιες, ιδέες, οπτικές και δεξιότητες που θα διατρέχουν ευρύτερες ενότητες του μαθήματος, και διατυπώνει κατά τον μικροπρογραμματισμό στόχους που προωθούν τη μεταγνωστική ανάπτυξη, και την επιστημολογική και κοινωνική κριτική των πρακτικών παραγωγής και εφαρμογής των γνώσεων και δεξιοτήτων, προσαρμοσμένων πάντοτε στην ηλικία των μαθητών, στη σύνθεση της τάξης και στη φύση του διδασκόμενου μαθήματος.

Στο κριτήριο διδακτικές ενέργειες και εκπαιδευτικά μέσα κατά την προετοιμασία:

-  Ελλιπής, εφόσον η προετοιμασία των διδακτικών ενεργειών και των μέσων είναι ανύπαρκτη, ελλιπής ή εσφαλμένη στο μεγαλύτερο μέρος της.

- Εξαιρετικός, εφόσον σχεδιάζει διδακτικές μορφές προβληματισμού που ενεργοποιούν δραστηριότητες επιστημολογικής και κοινωνικής κριτικής, αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης μεταξύ μαθητών ή άλλες, πρόσφορες για την ηλικία των μαθητών και τη φύση του διδακτικού αντικειμένου, δραστηριότητες που αναπτύσσουν τις μεταγνωστικές ικανότητες και συμβάλλουν στην αυτορρυθμιζόμενη μάθηση καθώς και στην ανάπτυξη στάσεων, αξιών και ικανοτήτων κοινωνικής κριτικής.

Στο κριτήριο μαθησιακής και ψυχολογικής προετοιμασίας του μαθητή για τη διδασκαλία του νέου μαθήματος:

-  Ελλιπής, εφόσον παραλείπει την ενημέρωση και προετοιμασία των μαθητών ή αυτή είναι ασαφής και δημιουργεί σύγχυση στους μαθητές και δεν φροντίζει για τη δημιουργία θετικού εκπαιδευτικού κλίματος.

-  Εξαιρετικός, εφόσον αναφέρεται στις επιστημονικές και επιστημολογικές αντιπαραθέσεις επί του διδακτέου θέματος, στην ιστορία του, σε εμπλεκόμενα διλήμματα και στις κοινωνικοηθικές προεκτάσεις του, λαμβάνοντας υπόψη του τις εμπειρίες των μαθητών καθώς και την κοινωνικοπολιτισμική σύνθεση και τις μαθησιακές ανάγκες και δυνατότητες των μαθητών της τάξης του.

Στο κριτήριο των διδακτικών ενεργειών και εκπαιδευτικών μέσων:

-  Ελλιπής, εφόσον κινείται εκτός στόχων ή και περιεχομένου και η διδασκαλία του δεν έχει ειρμό και συνοχή.

- Εξαιρετικός, εφόσον:

α) Αξιοποιεί συχνότερα διδακτικές μορφές προβληματισμού και ενεργοποιεί δεξιότητες κριτικής σκέψης για την αναζήτηση παραδοχών και κοινωνικοηθικών προεκτάσεων των γνώσεων, των διαδικασιών και των πρακτικών.

β) Ενθαρρύνει την κριτική των πρακτικών που ακολουθούν ομάδες και θεσμοί.

γ) Παρέχει αυξημένα ποσοστά διδακτικού χρόνου στους μαθητές ενθαρρύνοντας τον μαθητικό λόγο για τη διατύπωση ιδεών, επεξηγήσεων, προτάσεων, ανακοινώσεων, κρίσεων, ερωτημάτων και αντιρρήσεων.

δ) Αξιοποιεί τα κατάλληλα διαθέσιμα εκπαιδευτικά μέσα, όπως είναι τα εργαστήρια, οι χώροι άθλησης και οι διαθεματικές εργασίες, καθώς και οι ΤΠΕ για την υποβοήθηση όλων των μαθητών και ιδιαίτερα εκείνων με μαθησιακές δυσκολίες.

ε) Τοποθετεί το διδασκόμενο περιεχόμενο του μαθήματος σε ευρύτερο πλαίσιο συσχέτισης.

στ) Εξοικειώνει τους μαθητές σταδιακά με τις δομές και τα λεξικογραμματικά χαρακτηριστικά του επιστημονικού, τεχνολογικού και καλλιτεχνικού λόγου.

Στο κριτήριο του βαθμού κινητοποίησης των μαθησιακών διαδικασιών:

-  Ελλιπής, εφόσον αναθέτει μαθησιακές δραστηριότητες στους μαθητές χωρίς να συζητεί, να διευκρινίζει και να τους κατευθύνει, και χωρίς να μεριμνά για την κατανόηση και τη μάθηση.

-  Εξαιρετικός, εφόσον με εξαίρετο τρόπο οι μαθησιακές δραστηριότητες εστιάζουν:

α) Σε διαλεκτικές αντιπαραθέσεις με ιδέες, πρακτικές και τεχνικές άλλων και με τα δεδομένα του ίδιου του αντικειμένου.

β) Σε αναστοχαστική αντιπαράθεση με προσωπικές τους προγνώσεις και πρότερες ιδέες.

γ) Στο πού, πώς, πότε και γιατί είναι σημαντικό να αξιοποιείται η νέα γνώση.

δ) Στην κοινωνική, ηθική και πολιτισμική διάσταση των γνώσεων και στην κριτική ανάλυση και αποτίμηση θέσεων, πρακτικών, τεχνικών και καταστάσεων με βάση αξιακά κριτήρια ηθικής, προσωπικής, πολιτισμικής και κοινωνικής φύσης, όπως είναι η κοινωνική δικαιοσύνη που απαιτεί η ανάπτυξη υπεύθυνων και κριτικών πολιτών.

ε) Στον σχεδιασμό ομαδικών διαθεματικών σχεδίων δράσης και στη διαμόρφωση πρωτότυπων προτάσεων και δημιουργικών συνθέσεων.

Στο κριτήριο εμπέδωσης της νέας γνώσης και αξιολόγησης των μαθητών:

-  Ελλιπής, εφόσον παραλείπει την αξιολόγηση των μαθητών ή την υλοποιεί πλημμελώς ή με λανθασμένο τρόπο· όταν, κυρίως, δεν λαμβάνει υπόψη του τους διδακτικούς στόχους και το περιεχόμενο της διδασκαλίας, την ηλικία των μαθητών της τάξης του καθώς και τις ικανότητες και τις προϋπάρχουσες γνώσεις τους.

-  Εξαιρετικός, εφόσον:

α) Αναθέτει διαφοροποιημένες ασκήσεις εμπέδωσης ή και κατ’ οίκον εργασίες βάσει ενδιαφερόντων, ρυθμού μάθησης και βαθμού δυσκολίας για τους μαθητές.

β) Προβλέπει διαδικασίες αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης με βάση κριτήρια που θέτει ο ίδιος ή οι μαθητές, αλλά και συνεργασίας σε μικρές ομάδες, προκειμένου να συμβάλλει στην ανάπτυξη γνωστικών και μεταγνωστικών δεξιοτήτων.

γ) Αξιοποιεί, επικουρικά και όπου είναι εφικτό, τον φάκελο του μαθητή (portfolio).

δ) Αξιολογεί, περιστασιακά, ψυχοσυναισθηματικούς, κοινωνικούς και ψυχοκινητικούς στόχους της διδασκαλίας με κλίμακες αυτοαξιολόγησης και αυτοεκτίμησης, με συνεντεύξεις και στοχαστικά σχόλια από τον φάκελο του μαθητή.

Πηγή