Κήρυγμα σε γάμο, με βάση τα δημοτικά τραγούδια

     Πριν από δέκα περίπου χρόνια πήγα σε ένα γάμο. Άκουσα το κήρυγμα με ενδιαφέρον. Ο Ιερέας μίλησε σχετικά με το γάμο παίρνοντας στοιχεία από τα Δημοτικά τραγούδια. Πρόσφατα τον συνάντησα. Του μίλησα για εκείνο το κήρυγμα και του ζήτησα, αν είχε, να μου δώσει αντίγραφο. Μου είπε ότι το είχε κρατήσει. Σε λίγες μέρες μου έδωσε το κείμενο και το δημοσιεύω στη συνέχεια.

        Στην ορθόδοξη πατρίδα μας η διδασκαλία για τα διάφορα θέματα της ζωής γίνεται με πολλούς τρόπους. Διδάσκει το σχολείο, διδάσκει η Εκκλησία, διδάσκουν οι γονείς.

        Για παράδειγμα, στην Εκκλησία, όταν πρόκειται να τελεστεί το μυστήριο του γάμου, ο ιερέας παίρνει δυο λαμπάδες και ανάβει τη μία από το καντήλι του Χριστού και την άλλη από το καντήλι της Παναγίας και τη δίνει στη νύφη. Η πράξη αυτή έχει συμβολικό, διδακτικό σκοπό. Είναι σαν να λέει στους νεόνυμφους ότι πρέπει η ζωή και ο τρόπος τους να είναι φωτεινό παράδειγμα για τους γύρω τους. Όπως όμως οι λαμπάδες, για να δώσουν το φως τους, λιώνουν σιγά σιγά, έτσι και οι σύζυγοι πρέπει να λιώνουν και να θυσιάζονται κάθε μέρα στο σκοπό της ζωής τους, ο οποίος είναι να δώσουν το καλό και φωτεινό παράδειγμα στα παιδιά τους και στους γύρω τους. Και βέβαια, υπάρχουν και πολλά άλλα τέτοια διδακτικά σημεία μέσα στην ακολουθία του γάμου. Ή καλύτερα, θα λέγαμε ότι όλη η ακολουθία είναι ένα κήρυγμα και μια διδασκαλία για τους συζύγους.

        Υπάρχει όμως κι ένας άλλος δάσκαλός μας, που είναι τα δημοτικά μας τραγούδια. Διδάσκουν κι αυτά, τουλάχιστον τα περισσότερα, όλα όσα διδάσκει η Εκκλησία μας και η παράδοσή μας. Πολλά είναι τα θέματά τους. Σήμερα θα σας πω λίγα λόγια για τη διδασκαλία που κάνουν σε θέματα του γάμου.

        Είναι πολύ καλό τα παιδιά να παίρνουν την ευχή των γονιών τους για το γάμο τους. Γι’ αυτό κι ένα τραγούδι του γάμου λέει:

Είκοσι χρόνια πότιζα μηλίτσα στην αυλή μου,

τώρα που μου την παίρνουνε να πάει με την ευχή μου.

        Μπορεί, βέβαια, να στενοχωριούνται οι γονείς που φεύγει το παιδί τους, αλλά του δίνουν με την καρδιά τους την ευχή τους. Και τα παιδιά όμως πρέπει να ζητούν την ευχή των γονιών τους, γιατί, όπως λέει η ευχή της Εκκλησίας μας, «ευχαί γονέων στηρίζουσι θεμέλια οίκων».

        Όμως δε φτάνει μόνο η ευχή των γονιών. Χρειάζεται και η βοήθεια του Θεού, γι’ αυτό και στο τραγούδι που ξυρίζουν το γαμπρό η παράδοση λέει:

Για ευχήσου με, μανούλα μου, τώρα στο ξύρισμά μου.

Τ'ν ευχή μ’ να ’χεις παιδάκι μου κι ο Θεός να σε προκόψει.

        Δηλαδή, δίνει η μάνα την ευχή της, αλλά περισσότερο αναθέτει την προκοπή του παιδιού της στο Θεό.

        Κι όταν στολίζεται η νύφη, το δημοτικό τραγούδι λέει:

Όσα κεντίδια, νύφη μου, έχει το φόρεμά σου

τόσα να ‘ναι τα χρόνια σου και τόσα τα καλά σου.

        Εύχεται, δηλαδή, να έχει μακροημέρευση, αλλά ταυτόχρονα να έχει και ευτυχισμένη ζωή με πολλές καλωσύνες. Και συνεχίζει:

Νυφούλα μου, στη στράτα σου τριαντάφυλλα θα στρώσω,

επάνω κει να περπατάς, για να σε καμαρώσω.

        Είναι  ακριβώς αυτό που λέμε «βίον ανθόσπαρτον», δηλαδή ευτυχισμένη ζωή. Και δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά για τους γονείς, από το να βλέπουν ευτυχισμένα τα παιδιά τους και να τα καμαρώνουν.

        Κι  ένα άλλο πάλι τραγούδι, το οποίο μιλάει στη νύφη, λέει:

Νύφη μ’, στο σπίτι που θα πας, στη γειτονιά που θά ’βρεις,

σαν κυπαρίσσι να σταθείς, σαν κρίνος να ριζώσεις,

και σαν μηλιά, γλυκομηλιά ν’ ανθίσεις, να καρπίσεις.

        Σε κάποιο χωριό, μάλιστα, τραγουδούν κάτι ακόμα πιο διδακτικό:

Αυτού που ζύγωσες να μπεις,

ήλιος φεγγάρι να φανείς.

        Εδώ η παράδοση διδάσκει τη νύφη να έχει υπομονή και καρτερία και να δίνει κάθε μέρα το καλό παράδειγμα. Αυτά, βέβαια, δεν τα λένε μόνο οι άλλοι στη νύφη. Τα πιστεύει και η ίδια η νύφη και τα θεωρεί σωστά. Γι’ αυτό στο γνωστό τραγούδι:

Σήμερα λάμπει ο ουρανός, σήμερα λάμπει η μέρα,

σήμερα στεφανώνεται αϊτός την περιστέρα,

συνεχίζει παρακάτω η νύφη και λέει:

Ευχήσου με, πατέρα μου, τώρα στα στέφανά μου,

να ζήσω χρόνους εκατό με τα πεθερικά μου.

        Ζητάει, δηλαδή, το τραγούδι μακροημέρευση, αλλά ταυτόχρονα διδάσκει την αγάπη, το σεβασμό και την υπομονή προς τους γονείς και του ενός και του άλλου.

        Επίσης, όπως είναι γνωστό, η διδασκαλία των δημοτικών τραγουδιών δεν είναι μόνο προς τη νύφη. Η λαϊκή παράδοση δίνει συμβουλές και προς το γαμπρό.  Λέει, λοιπόν:

Γαμπρέ, μια χάρη σου ζητώ, γαμπρέ, να μου την κάνεις,

το άνθος που σου δίνουμε να μη μας το μαράνεις.

        Ή, σε άλλο τραγούδι με το ίδιο νόημα:

Γαμπρέ, μια χάρη σου ζητώ, θέλω να μου την κάνεις,

τη νύφη που σου δώσαμε να μη μας τη μαλώνεις,

σα γλάστρα με βασιλικό να τήνε καμαρώνεις.

        Όπως είναι φυσικό, δε μένουν έξω από τις ευχές και οι κουμπάροι που στεφανώνουν. Είναι πολύ γνωστή η φράση του τραγουδιού:

Να ζήσει η νύφη κι ο γαμπρός, κουμπάρος και κουμπάρα.

        Θα ήθελα όμως να αναφερθώ και σε μια ειδική αναφορά που κάνει ένα ρουμελιώτικο τραγούδι. Λέει λοιπόν:

Νουνέ, που τους στεφάνωσες κι έβαλες το στεφάνι,

να σ’ αξιώσει ο Θεός να βάλεις και το λάδι.

        Ή, ένα παρόμοιο και πιο γνωστό:

Κουμπάρε, που στεφάνωσες τα δυο τα κυπαρίσσια,

να σ’ αξιώσει ο Θεός να κάνεις και βαφτίσια.

        Βλέπουμε πάλι εδώ τη διδασκαλία της Εκκλησίας και της παραδόσεώς μας, που λέει ότι τα παιδιά είναι ευλογία του Θεού. Τα δίνει ο Θεός. Και συνεχίζει το τραγούδι για τον κουμπάρο ή την κουμπάρα:

Αν είσαι και ανύπαντρος, ευχόμαστε στα δικά σου,

κι αν παντρεμένος με παιδιά, ευχόμαστε στα δικά τους.

        Αυτά εύχεται ο λαός με τα δημοτικά του τραγούδια. Δηλαδή, αυτά περίπου που λένε και τα βιβλία της Εκκλησίας μας. Μακροημέρευση, τεκνογονία, ευτυχία και προκοπή, υπομονή και καρτερία στις δυσκολίες, καλή συμπεριφορά του ενός προς τον άλλον, κ.τ.ό.

        Όλα αυτά, φυσικά, δεν έρχονται από μόνα τους. Χρειάζεται πρωτίστως η προσπάθεια των νεονύμφων, για να στεριώσουν το σπίτι και την οικογένειά τους. Χρειάζεται όμως και η βοήθεια του Χριστού και της Παναγίας, γι’  αυτό ένα τραγούδι λέει:

Ω Παναγιά μου Δέσποινα, με τον Μονογενή σου,

στ’ αντρόγυνο που έγινε να δώσεις την ευχή σου.

        Σε κάθε χαρά, λοιπόν, και σε κάθε γλέντι, πάλι και πάλι ξαναγυρίζει ο νους και η σκέψη μας στο Χριστό και στην Παναγία μας, στη Βασιλεία του Θεού και στον Παράδεισο. Θυμηθείτε ένα πολύ συνηθισμένο τραγούδι, που τραγουδιέται σε κάθε συγκέντρωση:

Σε τούτ’ την τάβλα που ’μαστε, σε τούτο το τραπέζι,

τον άγγελο φιλεύουμε και το Χριστό κερνάμε,

την Παναγιά τη Δέσποινα κι αυτή την προσκυνάμε,

να μας χαρίσει τα κλειδιά, κλειδιά του παραδείσου.

        Αδελφοί μου, στην ακολουθία του γάμου βάζουμε το γαμπρό μπροστά από την εικόνα του Χριστού και τη νύφη μπροστά από την εικόνα της Παναγίας, για να παίρνουν και το αντίστοιχο παράδειγμα. Αν προσπαθήσει ο γαμπρός να μοιάσει στο Χριστό και η νύφη στην Παναγία, τότε κάθε τέτοιο αντρόγυνο θα έχει θεϊκή ευλογία! Θα έχει κάθε χαρά και κάθε ευτυχία!

        Τελειώνοντας, θέλω να πω μια φράση από ένα άλλο δημοτικό τραγούδι. Τη λέει η νύφη, όταν τελειώνει ο γάμος, πλημμυρισμένη από χαρά και εύχεται γύρω της:

Ευχείστε με, γειτόνισσες, και σεις γειτονοπούλες,

σε μια βδομάδα και σε δυο να παντρευτείτε ούλες.