10 τρόποι να αντιμετωπίσετε τα ψέματα των μικρών παιδιών

Ανησυχείτε για το παιδί σας που δε μπορεί να σας πει μια ιστορία χωρίς να πει ψέματα; Καλό είναι να μην ανησυχείτε υπερβολικά: τα μικρά παιδιά (γύρω στην ηλικία των 4-5) βρίσκονται ακόμη στη διαδικασία του να μάθουν τη διαφορά μεταξύ του «λέω ψέματα» και «προσποιούμαι».

Σύμφωνα με την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους, η σκέψη των παιδιών αυτής της ηλικίας είναι συγκεκριμένη, που σημαίνει ότι μπορούν να καταλάβουν αυτό που βλέπουν μπροστά τους και συνηθίζουν να σκέφτονται άσπρο- μαύρο τα πράγματα, χωρίς να είναι σε θέση να κάνουν «λεπτότερες» διακρίσεις. Ακριβώς επειδή η σκέψη τους είναι τόσο απλή και συγκεκριμένη, η αίσθηση της ηθικής λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο, δεν τους αφορά άμεσα και αποφεύγουν να προβληματίζονται όσο οι ενήλικες για θέματα που άπτονται της ηθικής.

Τα μικρά παιδιά δεν έχουν την ικανότητα μνήμης που έχουν τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, οπότε αντί να λένε ψέματα συνειδητά, μπορεί απλώς να μην θυμούνται ένα γεγονός με όλες τις λεπτομέρειες, κι έτσι μπορεί να παραλείπουν κάποια πράγματα ή να προσθέτουν άλλα που νομίζουν ότι έτσι συνέβησαν σύμφωνα με τα ίδια.

Όταν προσπαθούμε να διορθώσουμε ένα μικρό παιδί που λέει συχνά ψέματα, οι ενήλικες πρέπει να γνωρίζουμε ότι αυτό το παιδί λέει ψέματα για διαφορετικούς λόγους από ότι οι ενήλικες. Τα μικρά παιδιά λένε ψέματα, είτε γιατί νιώθουν άσχημα για κάτι που έκαναν και πιστεύουν πως αν πουν ψέματα θα είναι σαν να μην συνέβη το γεγονός αυτό (αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν «μαγική σκέψη»), είτε γιατί επιθυμούν να αποφύγουν την τιμωρία χωρίς όμως να καταλαβαίνουν το γιατί είναι κακό το να λένε ψέματα. Κάποια παιδιά είναι πολύ ευφάνταστα και χρειάζονται βοήθεια για να μάθουν άλλους τρόπους να εκφράζουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους με τρόπο που να μην παραπλανούν τον άλλο. Κάποια παιδιά αντιλαμβάνονται ότι το να λένε ψέματα είναι ο μόνος τρόπος να τραβούν την προσοχή, λόγο του μπελά στον οποίο μπαίνουν όταν το ψέμα ανακαλύπτεται και οι ενήλικες αναγκαστικά ασχολούνται μαζί τους.

Ο στόχος όταν προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε τα ψέματα των μικρών παιδιών θα έπρεπε να είναι όχι η τιμωρία, αλλά το να τους διδάξουμε τη διαφορά μεταξύ φαντασίας και ψέματος και να τα βοηθήσουμε να καταλάβουν γιατί είναι σημαντικό να λένε την αλήθεια. Κάποιοι τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν είναι:

1. Να σιγουρευτούμε ότι το παιδί μας πραγματικά καταλαβαίνει τη διαφορά μεταξύ φαντασίας και ψέματος. Αυτό «το μάθημα» χρειάζεται να επαναληφθεί πολλές φορές και για πολλούς μήνες. Πρέπει να είμαστε συγκεκριμένοι και σύντομοι. Αν πιστεύουμε πως παιδί μας λέει ψέματα του υπενθυμίζουμε ότι « Ψέμα είναι όταν λέμε ότι κάτι συνέβη ενώ δεν συνέβη στην πραγματικότητα. Χρειάζομαι να μου λες την αλήθεια, και αυτό σημαίνει ότι θα μου πεις τι πραγματικά συνέβη.» Καλό είναι να δίνουμε συγκεκριμένα πρ\παραδείγματα κάθε φορά.

2. Εφόσον τα μικρά παιδιά δεν μπορούν να κατανοήσουν απόλυτα το ηθικό παράπτωμα του ψέματος, η τιμωρία δεν προτείνεται σαν μέθοδος αντιμετώπισης του προβλήματος, αλλά η διόρθωση και η διδασκαλία του παιδιού. Αν παρόλα αυτά το παιδί συνεχίσει να λέει ψέματα ξανά και ξανά και πιστεύετε ότι πρέπει να υπάρξουν επιπτώσεις για να σταματήσει το παιδί τη συμπεριφορά αυτή προκειμένου να τη σταματήσετε, να σιγουρευτείτε ότι οι συνέπειες έχουν να κάνουν με το τι ψέμα είπε το παιδί.

3. Προσπαθούμε να σιγουρευτούμε ότι το παιδί μας δεν λέει ψέματα για να μας τραβήξει την προσοχή. Για παράδειγμα αν το παιδί συνηθίζει να σπάει αντικείμενα ή να τα χαλάει και μετά λέει ψέματα γι’ αυτό, κρατάμε τα αντικείμενα τέτοιου τύπου μακριά από μέρη που φτάνει το παιδί.

4. Αν γνωρίζουμε εκ των προτέρων ότι το παιδί μας έχει κάνει κακό, δεν το ρωτάμε με τρόπο που να το ενθαρρύνει να πει ψέματα προκειμένου να αποφύγει την τιμωρία που καταλαβαίνει ότι έρχεται. Για παράδειγμα αντί να πούμε: «Πήρες το παιχνίδι της αδερφής σου;» μπορούμε να πούμε: «Αναρωτιέμαι που μπορεί να είναι το παιχνίδι της αδερφής σου… Μπορείς να με βοηθήσεις να το βρω;» Αφού μας βοηθήσει να το βρούμε υπενθυμίζουμε στο παιδί μας πως πρέπει να χρησιμοποιούμε πράγματα που ανήκουν σε άλλους.

5. Άλλος τρόπος για να χειριστούμε την κατάσταση είναι να δώσουμε έμφαση στα σημεία που το παιδί λέει την αλήθεια και ευγενικά να υποδείξουμε τα σημεία που φαίνεται ότι βγήκαν από τη φαντασία του. Θυμίζουμε στο παιδί ότι χρειαζόμαστε να μας πει μόνο τα γεγονότα της ιστορίας που πραγματικά συνέβησαν και αν θέλει να χρησιμοποιήσει τη φαντασία του μπορεί να το κάνει όταν παίζει με τα παιχνίδια του και όταν ζωγραφίζει.

6. Μια και τα ψέματα είναι ένας τρόπος να τραβήξει το παιδί την προσοχή μας προσπαθούμε να δίνουμε περισσότερη σημασία στις στιγμές που το παιδί μας λέει την αλήθεια και να επιβραβεύουμε αυτή του τη συμπεριφορά, ενώ θα αγνοούμε τις φορές που επιδεικτικά μας λέει ψέματα.

7. Όταν συζητάμε για τα ψέματα με το παιδί μας, σιγουρευόμαστε ότι του εξηγούμε με απλά και κατανοητά λόγια γιατί η αλήθεια είναι τόσο σημαντική. Του εξηγούμε ότι ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουμε τις πραγματικές πληροφορίες είναι για να παίρνουμε τις σωστές αποφάσεις, και γιατί έτσι οι άνθρωποι μπορούμε να εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλο.

8. Βρίσκουμε σχετικά βιβλία με παραμύθια για το ψέμα και τις συνέπειές του. Διαβάζουμε τα παραμύθια αυτά με το παιδί μας και συζητάμε για το τι συνέβη στους χαρακτήρες της ιστορίας. Επίσης, μπορούμε να διακρίνουμε αν το παιδί αντιλαμβάνεται τα ψέματα που λέει ο ήρωας της ιστορίας κατά τη διάρκεια ανάγνωσης του παραμυθιού.

9. Εξηγούμε στο παιδί μας ότι είναι εντάξει να κάνει λάθη αρκεί να τα παραδέχεται και να προσπαθεί να τα διορθώσει. Όταν λέει την αλήθεια για κάποιο ψέμα που είπε, το βοηθάμε να επανορθώσει και του εξηγούμε ότι είμαστε περήφανοι που είπε τελικά την αλήθεια.

10. Επίσης , πολύ σημαντικό είναι να προσέχουμε τα ψέματα που λέμε εμείς οι ίδιοι, ακόμη και τα ψέματα που λέμε για να μην πληγώσουμε τους γύρω μας. Τα μικρά παιδιά δεν έχουν την ικανότητα να κρίνουν τη διαφορά ανάμεσα στα «εγωιστικά» ψέματα και στα ψέματα για το καλό των άλλων. Τα παιδιά μας, μας έχουν σαν πρότυπα, οπότε αν μας βλέπουν να λέμε συχνά ψέματα θα κάνουν το ίδιο αντιγράφοντας την συμπεριφορά μας. 

Written by Μάρλεν Κεφαλίδου , 21ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών, www.hamomilaki.gr