Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ 5ΟΥ ΑΙ. ΣΤΟ CONNECTICUT.

Στη γαλήνη του δάσους του Cockaponset State, στο βόρειο Connecticut, κοντά στην πόλη του Guilford, σκαλισμένη αριστουργηματικά σε συμπαγή βράχο, στέκεται η αρχαιότερη Εκκλησία της Β. Αμερικής. Πρόσφατα επιτόπια επιγραφικά τεκμήρια μαρτυρούν  ότι είναι ηλικίας 1500 χρόνων και συνδέεται με ένα ταξίδι Χριστιανών Βυζαντινών μοναχών που απέδρασαν από τη Β. Αφρική, μέσα στον 5ο αι., με το ξεκίνημα των Βανδαλικών εισβολών. Ελληνικές και Βορειοαφρικάνικες επιγραφές, ελληνικά σχέδια οπών στη μορφή μονογραμμάτων του Χριστού, βαπτισματικές κολυμβήθρες, μια καθέδρα ή θρόνος, κηροστάτες και μία Αγία Τράπεζα βρέθηκαν στο χώρο.

Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι ήταν χώρος λατρείας, μια πρώιμη χριστιανική εκκλησία. Τα τεχνουργήματα διαφωτίζονται από Λιβυο-αραβικά κείμενα που βρέθηκαν στο Figuig (Hadj-Mimoum), μια απομακρυσμένη όαση στο ανατολικό Μαρόκο, το 1926. Μιλούν για ένα ταξίδι βορειοαφρικανών χριστιανών μοναχών που έπλευσαν «προς τον δύοντα ήλιο», στο «Asq-Shamal», τη βόρεια γη , υποδηλώνοντας τη Βόρεια Αμερική. Ένας λόγιος πρεσβευτής της διάχυσης των πολιτισμών, ο Frederick J. Pohl, που μελέτησε τις επιγραφές του Figuig μέσα στη δεκαετία του  60, τοποθέτησε την άφιξη των μοναχών στη Β. Αμερική περίπου στο 480 μ.Χ.

Μετά 40 χρόνια περίπου, ενημερώθηκε για κάποια παράξενα σκαλίσματα σε πέτρα στα δάση του Connecticut και οδηγήθηκε στην τοποθεσία από έναν ντόπιο γιατρό. Ως ο συγγραφέας αρκετών βιβλίων που περιγράφουν ταξίδια των Βίκινγκς στην Αμερική, ο Pohl περίμενε Σκανδιναβική προέλευση για τις επιγραφές του Connecticut. Βλέποντάς τες όμως αυτοπροσώπως, κατάλαβε αμέσως ότι δεν ήταν ρουνικά του 10ου αι. αλλά ανήκαν σε κάτι τελείως διαφορετικό και πολύ παλαιότερο. Αναζητώντας στοιχεία από το άμεσο περιβάλλον, παρατήρησε έναν κοντινό όρμο ταιριαστό με τις επιγραφές (του Figuig), ως αγκυροβόλιο.

Όταν για πρώτη φορά συνάντησα έναν γηραιότερο Frederick Pohl στο σπίτι του στο Brooklyn της Ν.Υόρκης  το 1976, μου ζήτησε να πάω επιτόπου, να ερευνήσω και να δω τι θα μπορέσω να βγάλω. Για δύο και μισό χρόνια μετά, επισκεπτόμουν το μέρος τακτικά συγκεντρώνοντας πληροφορίες, παίρνοντας φωτογραφίες και κάνοντας σκίτσα, που τα ακολουθούσαν πολλές ώρες έρευνας των πηγών σε δημόσιες και πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες. Μαζί με τον Pohl ζήτησα τις απόψεις και άλλων είδικών σε προ-Κολομβικά θέματα. Η βαθιά τους γνώση σε συνδυασμό με την επιμελή και ανεξάρτητη έρευνά τους  απέδειξε τα ευρήματα του Guilford ως μια πρώιμη χριστιανική εκκλησία και βαπτισματικό τόπο ελληνοβυζαντινής και βορειοαφρικανικής προέλευσης. Τα επιγραφικά στοιχεία πιστοποίησαν την κατασκευή ή το σκάλισμά της από χριστιανούς μοναχούς που ταξίδεψαν στο Connecticut από τη Β.Αφρική στα μέσα του 5ου αι.

Για να γίνουν αντιληπτά οι αρχικές αιτίες και οι κύριοι λόγοι πίσω από το 1600 ετών εγχείρημα αυτό, χρειάζεται κάτι σχετικό με την ιστορία της πρώιμης χριστιανικής εκκλησίας μέσα στην σχετική περίοδο. Κατά το 430 μ.Χ., περισσότεροι από 600 επίσκοποι δρούσαν κατά μήκος της Β.Αφρικής, κυρίως στην Τυνησία, όπου ο Χριστιανισμός έχωσε τις ρίζες του στη Μαύρη Ήπειρο και στην φοινικική πόλη-λιμάνι της Καρχηδόνας. Από την αρχή, η νέα πίστη ήταν μία υπόθεση βίας και αίρεσης. Κάτω από  τους αυτοκράτορες Δέκιο (249-250), Βαλεριανό (257-259) και Διοκλητιανό (245-313) πολλοί χριστιανοί παντού συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν με τις κατηγορίες της θεολογικής και πολιτικής ανατροπής, επειδή χαρακτήριζαν τις θεότητες άλλων θρησκειών ως «δαίμονες» και ζητούσαν την κατάλυση της ρωμαϊκής αρχής. 

Στο μεταξύ, φανατικοί οπαδοί του Μανιχαϊσμού, Μοντανισμού, Πελαγιανισμού και μιας ντουζίνας άλλων κατά μεγάλο μέρος ξεχασμένων αιρέσεων πολέμησαν σκληρά μεταξύ τους για τον έλεγχο του Χριστιανισμού. Μεταξύ τους και ο Αρειανισμός, που ακολουθούσε έναν αλεξανδρινό ιερέα του ύστερου 4ου αι., ο οποίος κήρυττε κατά της θεότητας του Χριστού. Ο Άρειος ισχυριζόταν ότι η χριστιανική Αγία Τριάς ήταν μία ξεπεσμένη τριάδα με τον Πατέρα μόνο ως αληθινό Θεό. Ο Ιησούς ονομαζόταν Υιός Θεού, αλλά μόνο μέσω χάριτος και υιοθεσίας και δεν ήταν ούτε ίσος ούτε συναθάνατος με τον Πατέρα. Επειδή υπερτόνισαν την ανθρώπινη φύση του Χριστού ο Άρειος και οι οπαδοί του καταδικάστηκαν από την σύνοδο της Νικαίας το 325 μ.Χ και 56 χρόνια αργότερα στην Κωνσταντινούπολη.

Ακόμη και έτσι, ο Αρειανισμός διαδόθηκε στις γερμανικές φυλές της Β. Ευρώπης. Διωγμένοι από άλλους βαρβάρους, οι Βάνδαλοι πέρασαν στην Β. Αφρική, στις αρχές του 5ου αι., παραμένοντας εκεί για πάνω από έναν αιώνα, μέχρι το 534 μ.Χ. Ο Άγιος Βασίλειος και ο Άγιος Αυγουστίνος είχαν εισαγάγει την κοινοβιακή η «κοινής ζωής» φόρμα μοναχισμού στην Β. Αφρική, με τον δεύτερο να έχει διαμορφώσει τους κανόνες του για μοναχούς κατά το 388. Στο μεταξύ, η Βόρειος Αφρική εκυβερνάτο από έξη Βανδάλους μονάρχες, τρεις από τους οποίους(Γισέριχος, Γουνέριχος και Θρασαμούνδος) εδίωκαν σθεναρά τους αδελφούς τους Χριστιανούς της ρωμαϊκής Εκκλησίας. Ο Γουνέριχος έστειλε πολλούς επισκόπους σε μια προσπάθεια να εκκαθαρίσει το μοναχισμό από την Β. Αφρική. Ο Γιζέριχος έδιωξε πολλούς μοναχούς από τις ερήμους και τα βουνά της ανατολικής Λιβύης στα τέλη του 5ου αι. Μόνο μετά την   αποστολή του στρατηγού του Βελισαρίου από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Ιουστινιανό και την επικράτηση επί του στρατού των Βανδάλων το 534 μ.Χ. , ήταν δυνατό στους μη αρειανούς να επιστρέψουν με ασφάλεια στην Β.Αφρική.

Η καταστροφή που προκλήθηκε από τους Βανδάλους και το τέλος εκείνων των «χρόνων των δεινών» από τους «παντελονάδες» (Βάνδαλους) κατεγράφη ζωηρά στις επιγραφές του Fiquiq,  από ένα μοναχό που επέστρεψε στην πατρίδα του μετά την  ήττα των Βανδάλων. Αυτός επίσης περιέγραψε το ταξίδι των συνασκητών του στη Β. Αμερική: «Στο όνομα του ερημητηρίου της αδελφότητας, τώρα διασκορπισμένης στο εξωτερικό, με όρκο δοσμένο στον Κύριο Ιησού, η μαρτυρία ενός αυτόπτη μάρτυρα που επέστρεψε σπίτι με το πλοίο, που έχει μπει στο λιμάνι, τώρα στην πατρίδα του, για δεύτερη φορά. Τελειώσανε τα χρόνια των δεινών από τους παντελονάδες»

Ο συγγραφέας έγραψε για καταστροφή από φωτιά και δήωση και την τελική φυγή της μοναστικής κοινότητας «προς τον δύοντα ήλιο», και το Asq-Shamal, η την Βόρεια Γη, με κάμποσα πλοία. «Κατά μήκος του κενού των κυμάτων», οδηγημένοι από ένα «σταυρικό ραβδί» με το οποίο διέκριναν τη θέση του ηλίου και συμπερασματικώς των αστεριών και χρησιμοποιώντας υπολογισμούς γνωστούς μόνο στον «πηδαλιούχο» τους, διέσχισαν τον μέσο Ατλαντικό Ωκεανό. Έπειτα από μήνες στη θάλασσα, έπιασαν ξηρά σε μια άγνωστη χώρα, και «περιπλανήθηκαν στην άγρια γη».

Η επιγραφή αναφέρεται σε μία «βόρεια και δυτική πορεία από το Μαρόκο». Στην τοποθεσία του νότιου Connecticut , βρέθηκαν 96 τρύπες ή cupules. Όλα είναι στο σχήμα των Chrismons  η μονογραμμάτων του Χριστού και της Παρθένου. Μερικά είναι επίσης ακροστιχίδες στη μορφή ψαριού που διατυπώνει σε συντομευμένα Ελληνικά γράμματα μια θεολογική ομολογία σχετικά με το Χριστό. Η ακροστιχίδα είναι ένας στίχος η οργάνωση λέξεων κατά την οποία συγκεκριμμένα γράμματα σε κάθε γραμμή, όπως η πρώτη η η τελευταία, λαμβανόμενα κατά τάξιν, διατυπώνουν μια λέξη η φράση. Οι οπές η cupules του Guilford εχρησιμοποιούντο για αντικείμενα παρόμοια με κεριά τα λεγόμενα tapers. Το σχέδιο διάταξης των οπών που σκάφτηκαν στο πέτρινο μέτωπο μιας προφανούς Αγ.Τραπέζης, διατυπώνει το αρχαίο ελληνοχριστιανικό ICX-COYC, μια ακροστιχίδα για το ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΘΕΟΥ ΥΙΟΣ ΣΩΤΗΡ.

Καταλλήλως, είναι στο σχήμα ψαριού, ενός πρωτοχριστιανικού συμβόλου για τα ονόματα «Ιησούς» και «βάπτισμα». Όταν ο χριστιανισμός ήταν μια υπόγεια κίνηση στη Ρώμη, οι ακόλουθοί της ανεγνώριζαν ο ένας τον άλλον σκιτσάροντας ο καθένας το ένα μισό του ψαριού και συνδέοντας τις δύο πλευρές μαζί για να σχηματίσουν ένα ΧΡ,  τα πρώτα δύο γράμματα του ονόματος του Χριστού στα ελληνικά. Το ομοίωμα ενός κηροπηγίου βρέθηκε επίσης στην τοποθεσία, σκαλισμένο στα δεξιά του μεγάλου πέτρινου εξογκώματος  χαρακτηρισμένου ως «Αγία Τράπεζα». Βρίσκεται δίπλα στην μορφή του ψαριού που σχηματίζεται από τις οπές.

Το κηροπήγιο το σχηματίζουν 14 οπές που εχρησιμοποιούντο να κρατούν κεριά η παρόμοια, με ένα επτά επιπέδων πλίνθο η βάση από κάτω. Οι 14 οπές σκαμμένες στην οριζόντια  επιφάνεια της κόγχης του θυσιαστηρίου συνθέτουν τα ελληνικά γράμματα ΙC

με  ένα υφέν (σύνδεσμο) Βυζαντινού τύπου από πάνω. Το υφέν συνδέεται με ένα γραπτό χαρακτήρα που περιέχει δύο η  περισσότερα ενωμένα η συνδυασμένα γράμματα.      Το IC είναι το πρώτο και το τελευταίο γράμμα της ελληνικής λέξεως Ιησούς. Το βυζαντινού τύπου υφέν πάνω από αυτά τα γράμματα, επίσης συντεθειμένο από οπές, ενώνει τα δύο γράμματα I και C μαζί για να σχηματίσουν το όνομα “Ιησούς”. Η βάση του κηροστάτη είναι δωρικού ρυθμού.

Επίσης στην τοποθεσία βρέθηκε και ένα άλλο σχέδιο από οπές που σχηματίζει τα ελληνικά γράμματα ΜΡ, το πρώτο και το τελευταίο γράμμα από την ελληνική λέξη Μήτηρ, αναφερόμενη εδώ στην “Ευλογημένη Μητέρα Μαρία”. Αυτές τις δύο φόρμες μπορεί να τις δει κανείς στην Αγιά-Σοφιά στην Κων/λη. Αποκαλύφθηκαν από αρχαιολόγους που πρόσφατα ασχολήθηκαν με την αποκατάστασή τους. Δεξιά και αριστερά από το ψηφιδωτό της Θεοτόκου και του Χριστού είναι τα γράμματα ΜΡ ΘΥ η Μήτηρ Θεού στα ελληνικά. Στο ψηφιδωτό του Χριστού είναι τα γράμματα IC XC. Στο Βυζαντινό τύπο με ένα υφέν από πάνω, η μετάφραση είναι Ιησούς Χριστός. Αυτά τα παραδείγματα έρχονται από τον 9ο αι., αλλά τα υπόλοιπα μπορεί να τα δει κανείς στη Santa Maria Maggiore του 5ου αι. στη Ρώμη, όπως και άλλες εκκλησίες της ίδιας περιόδου.

Στην τοποθεσία βρίσκονται επίσης δύο εξαιρετικά εντυπωσιακές κολυμβήθρες. Μία τετράγωνη, και μία σε σχήμα φλόγας που αναπαριστά το Άγιο Πνεύμα. Η κολυμβήθρα σε σχήμα φλόγας είναι σκαλισμένη σε ένα μεγάλο εξόγκωμα βράχου που επίσης περιέχει τα γράμματα FPRBC, πιθανόν μία συντετμημένη μορφή των λατινικών λέξεων Fons Pro Baptisimus Catechumen, ή «Κολυμβήθρα για το βάπτισμα των κατηχουμένων».

Σκαλισμένες μέσα στην φλογόσχημη κολυμβήθρα είναι εννιά τρύπες για κεριά. Οκτώ τρύπες όταν συγκρατούν αναμμένα κεριά το Πάσχα, θα μπορούσαν να συμβολίζουν την όγδοη μέρα μετά την Σταύρωση, την Ανάσταση, την αρχή της Νέας Εποχής, επίσης σημαίνοντας μία δεύτερη(πνευματική) ανάσταση για τους βαπτισμένους χριστιανούς. Το σχήμα της φλόγας αντιπροσωπεύει το Άγιο Πνεύμα που λαμβάνεται στο Βάπτισμα. Η ένατη τρύπα στο μέσο της κολυμβήθρας είναι για το πασχαλινό κερί, σύμβολο του Χριστού. Εδώ οι πρεσβύτεροι βαπτίζονταν με χύσιμο νερού στα κεφάλια τους.

Η τετράγωνη κολυμβήθρα λίγο πιο μακριά χρησιμοποιείτο για το βάπτισμα των νηπίων που έμπαιναν μέσα στα νερά της από τον ιερέα καθώς τα βάπτιζε στο όνομα της Αγίας Τριάδος. Οι τρεις φορές που βυθίζονταν στην κολυμβήθρα συμβόλιζαν την τις τρεις μέρες του Ιησού στον τάφο.Η τετράγωνη κολυμβήθρα αντιπροσώπευε τον τάφο του Χριστού. Μια παρόμοια τελετή πιθανώς λάβαινε χώρα στον κοντινό όρμο, όπου οι ενήλικοι βαπτίζονταν μπαίνοντας μέσα στα νερά τρεις φορές, στο όνομα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.

Ένα όμορφα σκαλισμένο συμβολικό ανάγλυφο που αναπαριστά νερό που ξεχειλίζει και ψάρια που προβάλλουν απ' το νερό βρίσκεται κοντά. Συμβολίζει τους νεοβαπτισμένους χριστιανούς (που ήταν γνωστοί ως «ψαράκια») που αναδύονται από τα νερά της αιωνίου ζωής μετά τη βάπτισή τους.

Άλλο ανάγλυφο σχηματίζει μια πέτρινη έδρα ή θρόνο στον οποίον ο επίσκοπος ή ο ηγούμενος κάθονταν κατά τη διάρκεια «χρισματικής»τελετής, προεδρεύοντας επί των νεοβαπτισθέντων και της ίδιας της βαπτισματικής τελετής.

Όπως ο Ιησούς λέγεται ότι άνθισε από το βλαστό του Ιεσσαί και του Δαυίδ, οι νεοβαπτισθέντες χριστιανοί αναμένονταν να ανθίσουν μέσα στην αγία χριστιανωσύνη. Παρόμοια εικόνα προβάλλεται από ένα εδάφιο της Π.Διαθήκης που αναγγέλει την άφιξη του Ιησού από τον οίκο του Ιεσσαί και του Δαυίδ: «Θα ανθίσει από τη ράβδο(Ναζαρέτ) και το βλαστό(οίκο) του Δαυίδ και του Ιεσσαί.»

 Άρθρο του John Gallager από το περιοδικό ANCIENT AMERIKA, τ. 54

Ο John Gallager είναι ιστορικός ερευνητής. Έχει ένα B.A στην ιστορία από το Πανεπιστήμιο του Fordham της Νέας ‘Υόρκης. Είναι πρώην σύμβουλος επιγραφικής για το Αμερικάνικο Ινστιτούτο Αρχαιολογικής Έρευνας στο New Hampshire. Έχει γράψει διάφορα άρθρα πάνω στις πρώιμες εξερευνήσεις της Β.Αμερικής.

 Μετάφραση από τα αγγλικά Ι.Π.Δ.