Η Κυριακή των Αγίων Πάντων

Τη σήμερον ημέρα, Κυριακή μετά την Πεντηκοστήν, την των απανταχού της οικουμένης εν Ασία, Λιβύη, και Ευρώπη, Βορά τε και Νότω Αγίων πάντων εορτήν εορτάζομεν.

 Οι άγιοι Πατέρες μας όρισαν να τελούμε τη σημερινή εορτή μετά την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος θέλοντας κατά κάποιον τρόπο να δείξουν τι έργα επιτέλεσε το Άγιο Πνεύμα με το κήρυγμα των  Αποστόλων. Αυτό το Πνεύμα αγίασε και εσόφισε (έκανε σοφούς) ανθρώπους που ήταν φτιαγμένοι όπως κι εμείς και τους έδωσε τη δυνατότητα να αντικαταστήσουν το αγγελικό τάγμα που εξέπεσε (τούς δαίμονες). Έτσι άλλοι από αυτούς έφθασαν στον αγιασμό με το μαρτύριο του αίματος κι άλλοι με τον ενάρετο τρόπο ζωής και την ασκητική διαγωγή τους. Μάλιστα αυτό το Πνεύμα τους έδωσε τη δύναμη να κάνουν και πράγματα πάνω απ’ την ανθρώπινη φύση.

Κατεβαίνει, λοιπόν, το Άγιο Πνεύμα σαν φωτιά (δεν είναι φωτιά, αλλά σαν φωτιά), η οποία όμως έχει την ιδιότητα να ανεβάζει. Κι ανεβάζει το χώμα, τον άνθρωπο, δηλ. τη δική μας σάρκα, που έχει φυσική ροπή προς τα κάτω. Κι αυτή η σάρκα είναι εκείνη ακριβώς, την οποία πριν από λίγο προσέλαβε ο Θεός Λόγος, τη θέωσε, την ύψωσε και την έβαλε να καθίσει στα δεξιά του Θεού. Αυτή τώρα προσελκύει στον αγιασμό και στη θέωση όλους εκείνους που θέλουν τη σωτηρία τους. Έτσι υποσχέθηκε ο Θεός Λόγος, όταν έδειχνε το δρόμο της συμφιλιώσεως με το Θεό και εξηγούσε ποιός ήταν ο σκοπός της ενανθρωπήσεώς Του και όλου του σχεδίου της θείας οικονομίας (πρβλ. Ιωάν. 12, 32).
Έτσι, εκείνους που πριν ήταν απομακρυσμένοι απ’ το Θεό, τώρα ο Λόγος τους οδηγεί σε φιλία και ένωση με το Θεό. Και προσφέρει, θα λέγαμε, ως θυσία απαρχών στο Θεό από την ανθρωπότητα εκείνους απ’ τους ειδωλολάτρες,  οι οποίοι πίστεψαν στο Θεό κι έζησαν βίο ευάρεστο ενώπιόν Του. Αυτός είναι ο πρώτος λόγος για τον οποίο εορτάζουμε σήμερα την εορτή των αγίων Πάντων.

 Ο δεύτερος λόγος είναι ο εξής· Πολλοί άνθρωποι έζησαν ζωή ευάρεστη στο Θεό κι είναι στα μάτια του Θεού ένδοξοι και τιμημένοι. Ωστόσο η αγία ζωή τους είναι άγνωστη στους ανθρώπους, είτε γιατί απ’ την πολλή τους ταπείνωση κρύφτηκαν από τα μάτια των ανθρώπων, είτε επειδή από φθόνο η άλλη ανθρώπινη επήρεια έμειναν στην αφάνεια, είτε για άλλους λόγους. Κι ακόμη πολλοί έζησαν θεάρεστη πολιτεία μεταξύ των Ινδών, των Αιγυπτίων και των Αράβων, στη Μεσοποταμία, στη Φρυγία, στα μέρη πάνω από τον Εύξεινο Πόντο η ακόμα και στη Δύση μέχρι τα Βρετανικά νησιά, δηλαδή μ’ ένα λόγο σε Ανατολή και Δύση. Όλους αυτούς, λοιπόν, δεν ήταν εύκολο λόγω αγνοίας να τους τιμήσουμε όπως αρμόζει, και σύμφωνα με την εκκλησιαστική μας συνήθεια.
Για να μπορούμε, λοιπόν, να παίρνουμε τη βοήθεια και των αγίων αυτών, οπουδήποτε και αν έζησαν κατά Θεόν, όρισαν οι άγιοι Πατέρες μας να τους τιμούμε σήμερα. Ίσως ακόμη θέσπισαν την εορτή αυτή για να συμπεριλαμβάνει και όσους θα ζήσουν με αγιότητα στο μέλλον. Έτσι θα εορτάζουμε και τους προηγούμενους και τους επόμενους και τους εμφανείς και τους αφανείς και θα τιμούμε όλους εκείνους στους οποίους κατασκήνωσε το Άγιο Πνεύμα και τους αγίασε.

 Υπάρχει και ένας τρίτος λόγος· Έπρεπε όλοι οι άγιοι που εορτάζουν ξεχωριστά κάθε μέρα του χρόνου, να συγκεντρωθούν και να τιμηθούν σε μία ημέρα. Κι αυτό, για να γίνει φανερό ότι όλοι αγωνίστηκαν για τον ένα Χριστό στο ίδιο στάδιο της αρετής κι ότι έτσι σαν υπηρέτες του ενός Θεού στεφανώθηκαν επάξια κι όλοι αυτοί συγκρότησαν την Εκκλησία και πήραν τη θέση εκείνων που απεσκίρτησαν απ’, το Θεό (των δαιμόνων). Όλοι αυτοί με την αγία ζωή τους μας παρακινούν να αναλάβουμε κι εμείς τον ίδιο αγώνα μ’ αυτούς έστω και με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με τη δύναμη και τη διάθεση του καθενός μας. Για όλους αυτούς τους αγίους όλων των εποχών ο ξακουστός εκείνος αυτοκράτορας, ο Λέων ο ΣΤ´, ο επονομαζόμενος Σοφός, έκτισε μεγάλο και περικαλλέστατο ναό, ο οποίος βρισκόταν μέσα στην Κωνσταντινούπολη κοντά στο ναό των αγίων Αποστόλων.

Κατ’ αρχήν ο σοφός εκείνος βασιλιάς έκτισε το ναό εκείνο για να τιμήσει, όπως λένε, την πρώτη του γυναίκα, τη Θεοφανώ*, η οποία πραγματικά ευαρέστησε στο Θεό με την αγία ζωή της, έστω και αν-αυτό είναι το παράδοξο- ζούσε μέσα στους περισπασμούς και τους θορύβους του παλατιού! Όταν όμως ο Λέων ανακοίνωσε την απόφασή του αυτή στους ηγέτες της  Εκκλησίας, συνάντησε αντίδραση. Είχαν, βέβαια, την ίδια γνώμη με το βασιλιά, ότι η Θεοφανώ ήταν αγία. Έβλεπαν όμως ότι δεν ήταν σωστό να τιμήσουν από τη μια μέρα στην άλλη και μάλιστα με ναό στο όνομά της, αυτήν η οποία μέχρι χθες και προχθές ζούσε και συμφυρόταν μέσα στη βασιλική φαντασία και μεγαλοπρέπεια. Θεώρησαν, λοιπόν, καλό ν’ αφήσουν να της δώσει και το πέρασμα του χρόνου τη βεβαίωση ότι έζησε τιμίως και ευσεβώς κι ευαρέστησε στο Θεό.
Τελικά ο σοφότατος εκείνος βασιλιάς έχοντας και τη σύμφωνη γνώμη της  Εκκλησίας αφιέρωσε το ναό εκείνο τον οποίο έκτισε για την γυναίκα του, σε όλους τους αγίους, λέγοντας μάλιστα και το εξής· «Εαν η Θεοφανώ είναι αγία, θα τιμάται  κι αυτή σ’ αυτόν το ναό και θα συγκαταριθμείτε μαζί με όλους τους αγίους».

 Εγώ νομίζω ότι η εορτή αυτή υπήρχε και προηγουμένως, αλλά από την παραπάνω αιτία έγινε περισσότερο γνωστή. Γι’ αυτό και τοποθετήθηκε στη σειρά των εορτών του Τριωδίου κι είναι σαν να περικλείει με φράχτη όλες τις άλλες.

Βέβαια, η τακτοποίηση των εκκλησιαστικών πραγμάτων, έστω κι αν είχε αρχίσει πολύ νωρίτερα να μπαίνει σιγά-σιγά σε άριστο δρόμο, ολοκληρώθηκε κι έφθασε στη μορφή που βρίσκεται σήμερα ιδιαίτερα στις ημέρες της βασιλείας αυτού του βασιλέως.

Τελικά θα λέγαμε με συντομία ότι το Τριώδιο, όταν το ψάλλουμε, περιέχει και μας διηγείται όλα όσα έκανε ο Θεός με την ανέκφραστη οικονομία Του για τη σωτηρία μας. Περιγράφει την πτώση του Διαβόλου απ’ τον ουρανό με την πρώτη εκείνη παρακοή του Εωσφόρου, την παράβαση και την εξορία του  Αδάμ, την ενανθρώπηση του Θεού Λόγου με όλο το σχέδιο της θείας οικονομίας, την άνοδο στους ουρανούς της ανθρώπινης φύσεως δια του  Αγίου Πνεύματος, το ότι πήραμε εμείς τη θέση του εκπεσόντος τάγματος των αγγέλων και το ότι έχουμε τώρα, αντι για εκείνο, το τάγμα των Αγίων Πάντων της Εκκλησίας μας.

Πρέπει επίσης να ξέρουμε, ότι γιορτάζουμε σήμερα όλους όσους με τις αγαθές δωρεές Του αγίασε το Πνεύμα το Άγιον· τα υψηλότατα και αγιαστικά πνεύματα, τα εννέα δηλαδή τάγματα των αγγέλων, τους Προπάτορες και Πατριάρχες, τους Προφήτες και τους Αγίους Αποστόλους, τους Μάρτυρες και τους Ιεράρχες, τους Ιερομάρτυρες και Οσιομάρτυρες, τους Οσίους και τους Δικαίους, όλες τις χορείες των αγίων γυναικών και όλους τους άλλους ανωνύμους αγίους.
Σ’ αυτούς θα συμπεριλαμβάνονται κι όλοι οι Άγιοι που πρόκειται να υπάρξουν στο μέλλον. Πρώτη, βέβαια, μεταξύ όλων και μαζί με όλους και πάνω απ’ όλους, θα είναι η αγία των αγίων και υπεραγία και ασυγκρίτως ανώτερη απ’ όλες τις στρατιές των αγγελικών ταγμάτων, η Δέσποινα και Κυρία μας Θεοτόκος, η Αειπάρθενος.

Ταις της αχράντου σου Μητρός πρεσβείαις, Χριστέ ο Θεός, και πάντων των απ’ αιώνος Αγίων σου, ελέησον και σώσον ημάς, ως μόνος αγαθός και φιλάνθρωπος. Αμήν.

ΣτΜ: Περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή της βασίλισσας  Αγίας Θεοφανούς βλέπε στο Συναξαριστή (16 Δεκεμβρίου).