ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ (Λουκ. 14, 10-14)

Κάποιοι θεωρούσαν στην εποχή του Χριστού τον εαυτό τους ενάρετο και κατηγορούσαν τους άλλους. Σ’ αυτούς τους δήθεν εναρέτους (και σ’ όλους τους ομοίους τους δια μέσου των αιώνων) απευθύνει ο Χριστός τη σημερινή παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου.

Δυο άνθρωποι πάνε στο ναό με τον ίδιο σκοπό, να προσευχηθούν. Ο ένας είναι Φαρισαίος κι ο άλλος τελώνης. Ο ένας αυτοδικαιώνεται και καταδικάζεται από το Θεό και γίνεται παράδειγμα προς αποφυγήν. Ο άλλος αυτοκατηγορείται, και γι’ αυτό δικαιώνεται από το Θεό και γίνεται παράδειγμα για μίμηση, ώστε να επαινείται αιωνίως.

1. Ο Θεός δεν εγκρίνει την αυτοπροβολή του Φαρισαίου. Έστω κι αν έχει κάνει καλά έργα, δεν είναι ευσεβής. Είναι ευσεβιστής. Ο Θεός δε μας θέλει ευσεβιστές, αλλά ευσεβείς. Ποια είναι η διαφορά;

Ο ευσεβιστής έχει επιφανειακές αρετές, έχει έργα που φαίνονται καλά. Είναι όμως έργα που γίνονται προς το θεαθήναι, για αυτοπροβολή. Τα έργα του δεν είναι καρπός του Αγίου Πνεύματος. Δεν είναι έργα μετανοίας. Το κίνητρό τους είναι αμαρτωλό. Ο ευσεβιστής θέλει να προβάλει τον εαυτό του, να πάρει το μπράβο των ανθρώπων. Τα έργα του είναι ανθρώπινα, γιατί είναι έργα των δικών του δυνάμεων. Δεν τα αποδίδει στη χάρη του Θεού. Απευθύνονται στους ανθρώπους, θέλουν να αγρεύσουν το μπράβο των ανθρώπων. Γι’ αυτό το λόγο δε συγκινούν το Θεό. Αντίθετα, θα έλεγα ότι Τον παροργίζουν.

Ο ευσεβής, αντίθετα, είναι ενωμένος με το Θεό. Ο Θεός κατοικεί μέσα του. Οι πράξεις του, οι αρετές του είναι καρπός του Αγίου Πνεύματος.

Είναι Χριστοκίνητος και Πνευματοκίνητος. Ό,τι κάνει, το κάνει για τη δόξα του Θεού. Για καθετί που κατορθώνει, αποδίδει την επιτυχία του στη βοήθεια του Θεού. Δεν καυχιέται γι’ αυτά, γιατί τα θεωρεί έργα της δύναμής Του. Ίσως κάνει ίδια έργα με τον πρώτο, όμως το κίνητρό του είναι άλλο. Η κινητήρια δύναμή του είναι το τι θέλει ο Θεός και όχι η διάθεση αυτοπροβολής. Με τα έργα του δοξάζεται ο Θεός, και ο ίδιος δοξάζει το Θεό γι’ αυτά.

2. Έργα και δικαίωση: Μετά από τα παραπάνω βγαίνει το συμπέρασμα ότι καλά έργα κάνει και ο ευσεβής κα ο ευσεβιστής. Ο ευσεβής όμως σώζεται, ενώ ο ευσεβιστής καταδικάζεται. Άρα δεν είναι τα έργα αυτά τα οποία σώζουν.

Καλά έργα κάνουν και οι άθεοι και οι αιρετικοί, οι Ιεχωβάδες κι άλλοι, όμως δε σώζονται μόνο από αυτά. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέει: «Του Θεού μη ενεργούντος εν ημίν, παν το παρ’ ημών γενόμενον αμαρτία». Επομένως, τα έργα αυτά μας απομακρύνουν από το Θεό, αφού είναι αμαρτία. Ως εκ τούτου, δε μας σώζουν τα έργα μας τα καλά, αλλά η σχέση κι ο σύνδεσμός μας με το Θεό. Κι όταν κάποιος είναι ενωμένος με το Θεό, ό,τι καλό κάνει το αποδίδει σ’ Εκείνον. Δηλαδή, δεν καυχιέται ποτέ για τα έργα του και για τις αρετές του.

3. Αυτοδικαίωση ή αυτομεμψία: Ο Φαρισαίος του σημερινού Ευαγγελίου εκφράζει άριστα το χριστιανισμό της Δύσης. Ο παπισμός έχει ρίξει το βάρος στα καλά έργα και τα έχει αποσυνδέσει από τη σχέση με το Θεό κι από την εσωτερική πνευματική ζωή. Κάνει πολλά καλά έργα, πληθωρικά θα έλεγε κανείς. Όμως το κίνητρό τους είναι ο εντυπωσιασμός, η προβολή, όχι η δόξα του Θεού. Και επιπλέον δεν τους ενδιαφέρει το εσωτερικό του ανθρώπου, η καρδιά. Φροντίζουν για το έξω και όχι για το μέσα.

Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει στην Ορθοδοξία: Η ορθόδοξη Εκκλησία έχει πρότυπο τον Τελώνη του Ευαγγελίου. Δίνει μεγάλο βάρος στην καρδιά, στο εσωτερικό του ανθρώπου. Στο να νιώσει ο άνθρωπος τι είναι μπροστά στο Θεό. Η Ορθοδοξία μάς προτρέπει να αυτοκατηγορούμαστε, όπως ο τελώνης, αν θέλουμε να σωθούμε. Μας προβάλλει, δηλαδή, την αρετή της αυτομεμψίας. Είναι χαρακτηριστικό ένα απόφθεγμα από το Γεροντικό. Ρώτησαν κάποτε έναν ασκητή: «Τι έμαθες, πάτερ, τόσα χρόνια που είσαι στην έρημο»; «Ουδέν άλλο, ειμή το μέμφεσθαι εαυτόν», απάντησε εκείνος.

Αδελφοί μου, η αγία Γραφή συμβουλεύει: «Λέγε συ πρώτος τας ανομίας σου, ίνα δικαιωθής». Ας παρουσιάσουμε στο Θεό, στον πνευματικό μας, στο γέροντά μας όλη την αμαρτωλότητά μας, για να μας ελεήσει ο άγιος Θεός! Κι αν είναι και κάποιος που έχει κάνει κάποιες καλές πράξεις, ας μην καυχηθεί! Στα μάτια του Θεού «πάσα η δικαιοσύνη ημών ως ράκος αποκαθημένης». Εάν εμείς υψώσουμε τον εαυτό μας, θα μας ταπεινώσει ο Θεός! Ας Του λέμε διαρκώς το «ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ» και το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με τον αμαρτωλόν». Ας προσπέσουμε ζητώντας έλεος, κι Εκείνος θα μας ανυψώσει! Γένοιτο.

Για την αντιγραφή Α.Α.Ι.