 |
Σύμφωνα με τις πληροφορίες των Ευαγγελιστών, ο Ιωσήφ και η Μαρία, πειθαρχώντας σε αυτοκρατορική διαταγή για απογραφή, ξεκίνησαν για τη Βηθλεέμ, την πόλη που η αρχαία παράδοση και προφητεία την ήθελαν ως τόπο γέννησης του Μεσσία.
Η Βηθλεέμ ήταν μια μικρή κωμόπολη τότε με χίλιους περίπου κατοίκους, χωρίς ιδιαίτερη σπουδαιότητα και σημασία την εποχή του Ιησού, αλλά με ένα λαμπρό παρελθόν στην ιστορία του Ισραήλ, που θύμιζαν τα μεγάλα ονόματα του Βοόζ, της Ρούθ και πάνω από όλα του Δαβίδ, και με ένα προσδοκώμενο θαυμαστό μέλλον, γιατί συσχετιζόταν με την έλευση του Μεσσία. Πράγματι, η Βηθλεέμ αναφέρεται στα ιερά κείμενα ως μελλοντικός τόπος γέννησης του Μεσσία, όχι μόνο στην Παλαιά Διαθήκη αλλά και την Καινή Διαθήκη, με τη χαρακτηριστική διατύπωση ότι ο Χριστός έρχεται στην Ιουδαία και « εκ σπέρματος Δαυίδ και από κώμης όπου ην Δαυίδ ». [1]
Ο σημαντικότερος αγιογράφος της εποχής, ο Φώτης Κόντογλου φιλοτέχνησε ωραίες εικόνες της Γέννησης. Όπως λέει και ο ίδιος: «Το αμαρτωλό χέρι μου αξιώθηκε να ζωγραφίσει κάμποσες Γεννήσεις σε σανίδι, και δύο σε τοιχογραφία, τη μια στο οικογενειακό παρεκκλήσι του Γ. Πεσμαζόγλου στην Κηφισιά, την άλλη, σε πολύ μεγάλο σχήμα, στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής στο Λιόπεσι». Στις τοιχογραφίες αυτές είναι φανερή η επίδραση που δέχθηκε ο Κόντογλου από τις τοιχογραφίες των μονών ή των ναών του Μυστρά, που χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα. Ο Κόντογλου ακολούθησε στις τοιχογραφίες του τον τύπο της Γεννήσεως όπως στους βυζαντινούς: Ο ίδιος την περιγράφει ως ακολούθως:
«Στη μέση στέκεται ένα σπήλαιο σαν από κρουστάλινα βράχια περισκεπασμένο. Μέσα στο μαύρο άνοιγμά του είναι μια φάτνη και μέσα βρίσκεται ένα μωρό φασκιωμένο, ο Χριστός, κι από πάνω του τον αχνίζουνε με το χνώτο τους ένα βόδι κ’ ένα γαϊδούρι είτε άλογο. Η Παναγία είναι ξαπλωμένη πλάγι στο τέκνο της απάνω σ’ ένα στρωσίδι, όπως συνηθίζουνε στην Ανατολή. Στο απάνω μέρος, είναι χορός Αγγέλων σε στάση δεήσεως, ενώ από τ’ αριστερά ένας άλλος άγγελος με φτερά ανοιχτά, μιλά με τους τσομπάνηδες σαν να τους λέγει τη χαροποιά την είδηση.
Στο κάτω μέρος από τα δεξιά παριστάνεται ο γέρο Ιωσήφ καθισμένος σ’ ένα κοτρόνι και συλλογίζεται με το κεφάλι ακουμπισμένο στο χέρι του. Μπροστά του στέκεται ένας γέρος τσομπάνης ακουμπισμένος στο ραβδί του, ντυμένος με προβιά, και του μιλά σα να θέλει να τον παρηγορήσει. Στα αριστερά είναι καθισμένη μία γρηά που βαστά στην αγκαλιά της το νεογέννητο γυμνό, και δοκιμάζει με το χέρι της το ζεστό νερό μέσα σε μια κολυμπήθρα, ενώ μία μικρή χωριατοπούλα ρίχνει νερό για να κολυμπήσουνε το μωρό. Γύρω τους κι’ απάνω στις ραχούλες βοσκάνε πρόβατα, ενώ φαίνουνται μέσα στα βουνά οι τρεις μάγοι καβαλλικεμένοι στ’ άλογα». https://www.pemptousia.gr/2019/12/i-gennisi-tou-christou-stin-agiografia/
Ο σημαντικότερος αγιογράφος της εποχής, ο Φώτης Κόντογλου φιλοτέχνησε ωραίες εικόνες της Γέννησης. Όπως λέει και ο ίδιος: «Το αμαρτωλό χέρι μου αξιώθηκε να ζωγραφίσει κάμποσες Γεννήσεις σε σανίδι, και δύο σε τοιχογραφία, τη μια στο οικογενειακό παρεκκλήσι του Γ. Πεσμαζόγλου στην Κηφισιά, την άλλη, σε πολύ μεγάλο σχήμα, στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής στο Λιόπεσι». Στις τοιχογραφίες αυτές είναι φανερή η επίδραση που δέχθηκε ο Κόντογλου από τις τοιχογραφίες των μονών ή των ναών του Μυστρά, που χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα. Ο Κόντογλου ακολούθησε στις τοιχογραφίες του τον τύπο της Γεννήσεως όπως στους βυζαντινούς: Ο ίδιος την περιγράφει ως ακολούθως:
«Στη μέση στέκεται ένα σπήλαιο σαν από κρουστάλινα βράχια περισκεπασμένο. Μέσα στο μαύρο άνοιγμά του είναι μια φάτνη και μέσα βρίσκεται ένα μωρό φασκιωμένο, ο Χριστός, κι από πάνω του τον αχνίζουνε με το χνώτο τους ένα βόδι κ’ ένα γαϊδούρι είτε άλογο. Η Παναγία είναι ξαπλωμένη πλάγι στο τέκνο της απάνω σ’ ένα στρωσίδι, όπως συνηθίζουνε στην Ανατολή. Στο απάνω μέρος, είναι χορός Αγγέλων σε στάση δεήσεως, ενώ από τ’ αριστερά ένας άλλος άγγελος με φτερά ανοιχτά, μιλά με τους τσομπάνηδες σαν να τους λέγει τη χαροποιά την είδηση.
Στο κάτω μέρος από τα δεξιά παριστάνεται ο γέρο Ιωσήφ καθισμένος σ’ ένα κοτρόνι και συλλογίζεται με το κεφάλι ακουμπισμένο στο χέρι του. Μπροστά του στέκεται ένας γέρος τσομπάνης ακουμπισμένος στο ραβδί του, ντυμένος με προβιά, και του μιλά σα να θέλει να τον παρηγορήσει. Στα αριστερά είναι καθισμένη μία γρηά που βαστά στην αγκαλιά της το νεογέννητο γυμνό, και δοκιμάζει με το χέρι της το ζεστό νερό μέσα σε μια κολυμπήθρα, ενώ μία μικρή χωριατοπούλα ρίχνει νερό για να κολυμπήσουνε το μωρό. Γύρω τους κι’ απάνω στις ραχούλες βοσκάνε πρόβατα, ενώ φαίνουνται μέσα στα βουνά οι τρεις μάγοι καβαλλικεμένοι στ’ άλογα». https://www.pemptousia.gr/2019/12/i-gennisi-tou-christou-stin-agiografia/
« Ἡ γέννησίς σου Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν,
ἀνέτειλε τῷ κόσμῳ, τὸ φῶς τὸ τῆς γνώσεως·
ἐν αὐτῇ γὰρ οἱ τοῖς ἄστροις λατρεύοντες,
ὑπὸ ἀστέρος ἐδιδάσκοντο·
σὲ προσκυνεῖν, τὸν Ἥλιον τῆς δικαιοσύνης,
καὶ σὲ γινώσκειν ἐξ ὕψους ἀνατολήν,
Κύριε δόξα σοι ».
Το απολυτίκιο των Χριστουγέννων αρχίζει με την παραδοχή πως με τη γέννηση του Χριστού δίνεται στον κόσμο όχι μόνο η εικόνα ενός τέλειου ανθρώπου , αλλά και το φως το της γνώσεως, η πλέον υπερβατική και καθολική αποκάλυψη του νοήματος. Το φως της γνώσεως που εισήλθε στον κόσμο και άρχισε να φωτίζει πριν από δύο χιλιάδες χρόνια, δεν μας έχει αφήσει, ούτε έχει σβήσει.[2]
Ο Θεός με την ενανθρώπησή του υπέδειξε στον κόσμο την οδό της ταπεινώσεως, που δεν ευτελίζει, αλλά ανυψώνει τον άνθρωπο. Για αυτό και τα Χριστούγεννα, η γιορτή της ενανθρωπήσεως του Θεού, είναι ταυτόχρονα και η γιορτή της θεώσεως του ανθρώπου. Η ενσάρκωση του Θεού δεν είναι κάτι που έγινε πριν από δύο χιλιάδες χρόνια και χάθηκε ή έμεινε εκεί. Τα έργα του Θεού δεν μοιάζουν με τα ανθρώπινα έργα που γίνονται και απογίνονται. Ο Χριστός είναι χθες και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας. Και τα έργα του Χριστού, που έγιναν στο παρελθόν, προσφέρονται στο εκάστοτε παρόν και ισχύουν για την αιωνιότητα. Έτσι ψάλλει η Εκκλησία τα Χριστούγεννα
«Σήμερον ο Χριστός…γεννάται εκ Παρθένου.
Σήμερον ο άναρχος άρχεται
και ο Λόγος σαρκούται ».[3]
«Ἡ Παρθένος σήμερον, τὸν ὑπερούσιον τίκτει,
καὶ ἡ γῆ τὸ Σπήλαιον, τῷ ἀπροσίτῳ προσάγει.
Ἄγγελοι μετὰ Ποιμένων δοξολογοῦσι.
Μάγοι δὲ μετὰ ἀστέρος ὁδοιποροῦσι.
Δι᾿ ἡμᾶς γὰρ ἐγεννήθη, Παιδίον νέον,
ὁ πρὸ αἰώνων Θεός ».
Αυτή η εικόνα του Θεού ως παιδιού συνεχίζει να λάμπει μέσα από τις εικόνες και τα αναρίθμητα έργα τέχνης, φανερώνοντας πως ότι είναι ουσιαστικότερο και πλέον χαρμόσυνο στον Χριστιανισμό βρίσκεται ακριβώς εδώ, σε αυτήν την αιώνια παιδικότητα του Θεού. Μόνο όταν εισχωρήσουμε στο παιδί που ζεί κρυμμένο μέσα μας, μπορούμε να κάνουμε δικό μας το χαρμόσυνο μυστήριο του Θεού που έρχεται προς εμάς « ως παιδίον » .
Με τη γιορτή των Χριστουγέννων η Εκκλησία μας αποκαλύπτει ένα μυστήριο χαράς, τo μυστήριο μιας ελεύθερα προσφερόμενης αγάπης που δεν επιβάλλεται σε κανένα. Μιας αγάπης ικανής να δεί, να αναγνωρίσει και να αγαπήσει το Θεό στο πρόσωπο του θείου Παιδιού και να γίνει έτσι δώρο μιας νέας ζωής.[4]
Καθώς πλησιάζουν οι ημέρες των Χριστουγέννων, ας εντρυφήσουμε στα Ιερά Αναγνώσματα και στους υπέροχους ύμνους της εορτής. Ταυτόχρονα, ας παρακαλέσουμε τους Αγίους μας, που ζούσαν την πίστη μας, να πρεσβεύουν, ώστε και η δική μας ψυχή να βιώνει όλο και βαθύτερα την ειρήνη και να χαίρεται όλο και περισσότερο το φώς της ζωής, που ανέτειλε από το σπήλαιο της Βηθλεέμ, μια παγερή νύχτα στην έρημη γη μας.
Υποσημειώσεις
[1]Πατρώνος Γ. Η Ιστορική πορεία του Ιησού ,εκδ.Δόμος, Αθήνα 1997, σελ.123
[2]Σμέμαν Α.,Εορτολόγιο, εκδ.Ακρίτας, Αθήνα 2005, σελ.60
[3]Μαντζαρίδης Γ. Οδοιπορικό Θεολογικής Ανθρωπολογίας, Ι.Μ Βατοπαιδίου 2005, σελ.53
[4]Σμέμαν Α.,Εορτολόγιο,εκδ.Ακρίτας,Αθήνα 2005, σελ 64
Άρθρο του κ. Ευαγγέλου Τσουκάρα, Θεολόγου – Φιλολόγου
[1]Πατρώνος Γ. Η Ιστορική πορεία του Ιησού ,εκδ.Δόμος, Αθήνα 1997, σελ.123
[2]Σμέμαν Α.,Εορτολόγιο, εκδ.Ακρίτας, Αθήνα 2005, σελ.60
[3]Μαντζαρίδης Γ. Οδοιπορικό Θεολογικής Ανθρωπολογίας, Ι.Μ Βατοπαιδίου 2005, σελ.53
[4]Σμέμαν Α.,Εορτολόγιο,εκδ.Ακρίτας,Αθήνα 2005, σελ 64
Άρθρο του κ. Ευαγγέλου Τσουκάρα, Θεολόγου – Φιλολόγου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου