 |
| ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΓΡΑΙΚΟΣ (1967-1981) |
Εστιάζουμε στην ελληνική ιστορία του κινήματος των κωφών τον 20ο αιώνα: Οι πρώτες προσπάθειες εκπαίδευσης κωφών άρχισαν το 1907, ενώ το πρώτο σχολείο κωφών ιδρύθηκε το 1923 στην Αθήνα. Μέχρι το 1984 η χρήση της νοηματικής γλώσσας στα σχολεία κωφών όλης της Ελλάδας ήταν αυστηρά απαγορευμένη, αλλά τα παιδιά την μάθαιναν στα οικοτροφεία από συμμαθητές τους, κυρίως αυτούς που είχαν Κωφούς γονείς. Η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα διατηρήθηκε ζωντανή όλα αυτά τα χρόνια μέσα στην κοινότητα των Κωφών.
Όπως συμβαίνει σε όλες τις ιστορίες χειραφέτησης έτσι και στην συγκεκριμένη υπήρξε ένα πρόσωπο – κλειδί που συνέβαλλε όσο κανένας στο ξεπέρασμα των διάχυτων προκαταλήψεων και στερεοτύπων. Πρόκειται για τον Νικόλαο Γραικό την δράση του οποίου θα επιχειρήσουμε ακολούθως να αποδώσουμε παραπέμποντας στις συνθήκες της εποχής του.
Ελλάδα, 1938. Υπάρχει μόνο ένα δημοτικό σχολείο κωφών στην Αθήνα, Οι κωφοί ζουν και μεγαλώνουν σε μια κοινωνία όπου οι άνθρωποι είναι δέσμιοι πολλών προλήψεων. Λόγω της άγνοιας και των προκαταλήψεων, δεν στιγματίζονται μόνο οι Κωφοί αλλά και όλα τα μέλη της οικογένειας τους, στην πλειοψηφία τους ακούοντες που συχνά δεν γνωρίζουν τη νοηματική γλώσσα.
Στο σχολείο απαγορεύεται η χρήση της νοηματικής, η οποία δεν θεωρείται γλώσσα αλλά παντομίμα ένας είδος επικοινωνίας που ταιριάζει σε κατώτερα όντα.
Στο δρόμο ο κόσμος καρφώνει το βλέμμα του πάνω στους κωφούς που επικοινωνούν μεταξύ τους στη νοηματική γλώσσα και σχολιάζει.
Στο σχολείο απαγορεύεται η χρήση της νοηματικής, η οποία δεν θεωρείται γλώσσα αλλά παντομίμα ένας είδος επικοινωνίας που ταιριάζει σε κατώτερα όντα.
Στο δρόμο ο κόσμος καρφώνει το βλέμμα του πάνω στους κωφούς που επικοινωνούν μεταξύ τους στη νοηματική γλώσσα και σχολιάζει.
Την ίδια χρονιά ο Νικόλαος Γραικός είναι κατηχητής στον Ι.Ν. των Τριών Ιεραρχών στα Πετράλωνα. Μια Κυριακή ένα κατηχητόπουλο τον πλησιάζει και τον ρωτά εάν μπορεί να φέρει τον αδελφό του που είναι κωφός στο κατηχητικό. Τον διαβεβαιώνει πως ο ίδιος θα εξηγεί στον κωφό αδελφό του ότι συμβαίνει και λέγεται σ’ αυτές τις συναντήσεις. Στο αίτημα αυτό απάντησε θετικά και έτσι γνωρίστηκε για πρώτη φορά με τον κωφό νέο Γιάννη Άντζακα.(Ν. Λογιάδης, 1996).
Ο Γιάννης Άντζακας παρακολουθούσε τακτικά τις συναντήσεις αυτές και σύντομα κλείστηκε μια συμφωνία ανάμεσα σ’ αυτόν και τον κατηχητή του. Ο κωφός νέος θα δίδασκε τη νοηματική γλώσσα στον κατηχητή του ώστε η επικοινωνία τους να είναι άμεση και χωρίς τη μεσολάβηση του ακούοντα αδελφού του.
Χρόνια πριν, ανάλογη συμφωνία είχε κάνει ο de l’ Epèe στο Παρίσι με τον πρώτο κωφό μαθητή του. (H. Lane, 1984).
Σύντομα, ο κατηχητής μπορούσε να διηγείται την περικοπή του Ευαγγελίου με νοήματα.
Γεμάτος ενθουσιασμός, ο Γ. Άντζακας κάλεσε τους κωφούς φίλους του, τον Πέτρο Πανώριο και τον Σταύρο Πεσματζόγλου να γνωρίσουν κι’ αυτοί τον εξαιρετικό αυτό κατηχητή που μπορούσε να επικοινωνεί με τη δική τους γλώσσα. Τώρα πια, οι διηγήσεις του Ευαγγελίου έχουν εμπλουτιστεί με ανάλυση των περικοπών αυτών, καθώς ο κατηχητής μέρα τη μέρα χειρίζεται όλο και πιο άνετα τη νοηματική γλώσσα. Οι κωφοί νέοι συναντιούνται όλο και πιο συχνά με τον κατηχητή τους, ενώ στην ομάδα προστίθενται δύο νέα μέλη, ο Αλέκος Βισκαδουράκης και ο Μανόλης Κρητικός. Αυτοί οι πέντε κωφοί νέοι αποτέλεσαν τον πρώτο πυρήνα του κατηχητικού που οργανώθηκε αποκλειστικά γι’ αυτούς.
Ο Γιάννης Άντζακας παρακολουθούσε τακτικά τις συναντήσεις αυτές και σύντομα κλείστηκε μια συμφωνία ανάμεσα σ’ αυτόν και τον κατηχητή του. Ο κωφός νέος θα δίδασκε τη νοηματική γλώσσα στον κατηχητή του ώστε η επικοινωνία τους να είναι άμεση και χωρίς τη μεσολάβηση του ακούοντα αδελφού του.
Χρόνια πριν, ανάλογη συμφωνία είχε κάνει ο de l’ Epèe στο Παρίσι με τον πρώτο κωφό μαθητή του. (H. Lane, 1984).
Σύντομα, ο κατηχητής μπορούσε να διηγείται την περικοπή του Ευαγγελίου με νοήματα.
Γεμάτος ενθουσιασμός, ο Γ. Άντζακας κάλεσε τους κωφούς φίλους του, τον Πέτρο Πανώριο και τον Σταύρο Πεσματζόγλου να γνωρίσουν κι’ αυτοί τον εξαιρετικό αυτό κατηχητή που μπορούσε να επικοινωνεί με τη δική τους γλώσσα. Τώρα πια, οι διηγήσεις του Ευαγγελίου έχουν εμπλουτιστεί με ανάλυση των περικοπών αυτών, καθώς ο κατηχητής μέρα τη μέρα χειρίζεται όλο και πιο άνετα τη νοηματική γλώσσα. Οι κωφοί νέοι συναντιούνται όλο και πιο συχνά με τον κατηχητή τους, ενώ στην ομάδα προστίθενται δύο νέα μέλη, ο Αλέκος Βισκαδουράκης και ο Μανόλης Κρητικός. Αυτοί οι πέντε κωφοί νέοι αποτέλεσαν τον πρώτο πυρήνα του κατηχητικού που οργανώθηκε αποκλειστικά γι’ αυτούς.
Στις 20 Ιουλίου 1940 ο Νικόλαος Γραικός εκάρη ως μοναχός Νικόδημος στη Μονή της Παναγίας Ξενιάς στον Αλμυρό Βόλου. Το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου χειροτονείται ως κληρικός της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και γίνεται εφημέριος του Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών. Στη θέση αυτή υπηρέτησε για 27 χρόνια.
Ο πάτερ Νικόδημος στα δύσκολα χρόνια του πολέμου και της κατοχής είναι πάντα κοντά στα κωφά πνευματικά παιδιά του για να τα στηρίξει με κάθε δυνατό τρόπο. Σε μια περίπτωση μάλιστα, όπου οι Γερμανοί συνέλαβαν μια παρέα νεαρών Κωφών, προφανώς λόγω παρεξήγησης, τους επισκέπτεται στη φυλακή και μεσολαβεί ώστε να ελευθερωθούν. (Μ. Κατσίμπρα, 1990).
Στη διάρκεια των δύσκολων αυτών χρόνων συνεχίζει, όσο οι συνθήκες το επιτρέπουν, να πραγματοποιεί τις συναντήσεις του κατηχητικού όπου τα μέλη είναι μόνο Κωφοί. Ο πάτερ Νικόδημος γνωρίζει και επικοινωνεί άνετα μαζί τους με τη νοηματική γλώσσα. Ανοίγει έτσι στους Κωφούς διάπλατα την πόρτα και τους δίνει για πρώτη φορά τη δυνατότητα να συμμετέχουν συνειδητά στη πνευματική ζωή της Εκκλησίας και τα μυστήρια. Ο κατηχητής τους είναι τώρα και ο εξομολόγος τους. Είναι ο πρώτος ακούων που γίνεται μέλος της κοινότητας των Ελλήνων κωφών.
Ο πάτερ Νικόδημος στα δύσκολα χρόνια του πολέμου και της κατοχής είναι πάντα κοντά στα κωφά πνευματικά παιδιά του για να τα στηρίξει με κάθε δυνατό τρόπο. Σε μια περίπτωση μάλιστα, όπου οι Γερμανοί συνέλαβαν μια παρέα νεαρών Κωφών, προφανώς λόγω παρεξήγησης, τους επισκέπτεται στη φυλακή και μεσολαβεί ώστε να ελευθερωθούν. (Μ. Κατσίμπρα, 1990).
Στη διάρκεια των δύσκολων αυτών χρόνων συνεχίζει, όσο οι συνθήκες το επιτρέπουν, να πραγματοποιεί τις συναντήσεις του κατηχητικού όπου τα μέλη είναι μόνο Κωφοί. Ο πάτερ Νικόδημος γνωρίζει και επικοινωνεί άνετα μαζί τους με τη νοηματική γλώσσα. Ανοίγει έτσι στους Κωφούς διάπλατα την πόρτα και τους δίνει για πρώτη φορά τη δυνατότητα να συμμετέχουν συνειδητά στη πνευματική ζωή της Εκκλησίας και τα μυστήρια. Ο κατηχητής τους είναι τώρα και ο εξομολόγος τους. Είναι ο πρώτος ακούων που γίνεται μέλος της κοινότητας των Ελλήνων κωφών.
Ο πάτερ Νικόδημος δεν γνωρίζει τα συμπεράσματα του συνεδρίου του Μιλάνου (1880) σχετικά με την απαγόρευση της χρήσης της νοηματικής γλώσσας. Αλλά και δεν περιμένει να ανακοινωθούν τα συμπεράσματα της γλωσσολογικής έρευνας (1960) γι’ αυτήν. Ξέρει πολύ καλά ότι η νοηματική είναι πλήρης γλώσσα και όχι παντομίμα. Γνωρίζει ακόμα ότι η νοηματική είναι τόσο πλούσια γλώσσα ώστε να μπορεί να αποδώσει όλα τα Θεία νοήματα και αλήθειες. Η αγάπη του για κωφούς είναι μεγάλη. Βλέπει το πρόσωπο και όχι την αναπηρία. Νοιώθει και βιώνει την διαφορετικότητα των προσώπων και αποδέχεται ότι οι Κωφοί μπορούν να συμμετέχουν ισότιμα στη ζωή της Εκκλησίας. Η αποδοχή και ο σεβασμός του στην προσωπικότητα των Κωφών αποδεικνύεται από το γεγονός ότι στη δεκαετία του ’60 αναθέτει στο Γιάννη Άντζακα την ευθύνη του κατηχητικού καθώς και το κήρυγμα στην ειδική Θεία λειτουργία για κωφούς που πραγματοποιούσε τακτικά με παράλληλη διερμηνεία στη νοηματική γλώσσα.
Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Γερμανούς ο αριθμός των Κωφών που παρακολουθούσαν το κατηχητικό αυξήθηκε δραστικά και ήταν εξαιρετικά δύσκολο στο εφημέριο της Μητρόπολης Αθηνών να ανταποκριθεί στις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες.
Καλεί το 1948 την κ. Κατσίμπρα Μαρούλα να αναλάβει την κατήχηση των Κωφών κοριτσιών και γυναικών. Η κ. Κατσίμπρα Μαρούλα έμαθε σύντομα τη νοηματική γλώσσα και έγινε έτσι η πρώτη διερμηνέας της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας. Στα χρόνια που ακολούθησαν ο πάτερ Νικόδημος είχε τη χαρά να τελέσει τους γάμους πολλών ζευγαριών κωφών και να βαφτίσει τα παιδιά τους. Την ίδια εποχή, γιατροί και εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι δεν πρέπει να γίνονται γάμοι μεταξύ Κωφών, γιατί αυτό συντελεί στην αύξηση των ποσοστών της κώφωσης μέσα στο γενικό πληθυσμό.
Καλεί το 1948 την κ. Κατσίμπρα Μαρούλα να αναλάβει την κατήχηση των Κωφών κοριτσιών και γυναικών. Η κ. Κατσίμπρα Μαρούλα έμαθε σύντομα τη νοηματική γλώσσα και έγινε έτσι η πρώτη διερμηνέας της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας. Στα χρόνια που ακολούθησαν ο πάτερ Νικόδημος είχε τη χαρά να τελέσει τους γάμους πολλών ζευγαριών κωφών και να βαφτίσει τα παιδιά τους. Την ίδια εποχή, γιατροί και εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι δεν πρέπει να γίνονται γάμοι μεταξύ Κωφών, γιατί αυτό συντελεί στην αύξηση των ποσοστών της κώφωσης μέσα στο γενικό πληθυσμό.
Το 1963, μαζί με εκλεκτούς συνεργάτες του, ίδρυσε το Σωματείο: Φίλοι των Κωφών «ο Προφήτης Ζαχαρίας» μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε ένα σημαντικό μέρος της ζωής της κοινότητας των κωφών. Στους χώρους του σωματείου, οι κωφοί είχαν την ευκαιρία να παρακολουθούν διαλέξεις πάνω σε θέματα που τους απασχολούσαν, μαθήματα κοπτικής, ραπτικής. Οργανώνουν εκεί διάφορες εκδηλώσεις ενώ παράλληλα συμμετέχουν στη Θεία Λειτουργία, την εξομολόγηση και την κατήχηση.
Περισσότερο όμως από όλα, νοιώθουν ότι είναι ένα μέρος που δεν υπάρχουν διακρίσεις όπου μπορούν να χρησιμοποιούν τη νοηματική γλώσσα χωρίς να τραβούν τα βλέμματα, χωρίς να ντρέπονται. Οι κωφοί πηγαίνουν εκεί με τα παιδιά τους, ακούοντα τα περισσότερα αλλά και κωφά, τα οποία παίζουν και επικοινωνούν μεταξύ τους χωρίς να συνειδητοποιούν και να βλέπουν τη διαφορετικότητα τους. Ο πάτερ Νικόδημος γίνεται ο πνευματικός και αυτών των παιδιών. Το 1967 χειροτονείται επίσκοπος Θηβών και Λεβαδείας , αλλά ακόμα και υπό αυτή την ιδιότητα παραμένει κοντά στους κωφούς δίνοντας κάθε Πέμπτη το παρών στο σωματείο τους. Το 1981 ο Επίσκοπος Νικόδημος αποσύρεται στην Ιερά Μονή του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου. Συνεχίζει να επικοινωνεί αδιάκοπα με τους Κωφούς μέχρι τον θάνατό του (15 Φεβρουαρίου 1996).
Περισσότερο όμως από όλα, νοιώθουν ότι είναι ένα μέρος που δεν υπάρχουν διακρίσεις όπου μπορούν να χρησιμοποιούν τη νοηματική γλώσσα χωρίς να τραβούν τα βλέμματα, χωρίς να ντρέπονται. Οι κωφοί πηγαίνουν εκεί με τα παιδιά τους, ακούοντα τα περισσότερα αλλά και κωφά, τα οποία παίζουν και επικοινωνούν μεταξύ τους χωρίς να συνειδητοποιούν και να βλέπουν τη διαφορετικότητα τους. Ο πάτερ Νικόδημος γίνεται ο πνευματικός και αυτών των παιδιών. Το 1967 χειροτονείται επίσκοπος Θηβών και Λεβαδείας , αλλά ακόμα και υπό αυτή την ιδιότητα παραμένει κοντά στους κωφούς δίνοντας κάθε Πέμπτη το παρών στο σωματείο τους. Το 1981 ο Επίσκοπος Νικόδημος αποσύρεται στην Ιερά Μονή του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου. Συνεχίζει να επικοινωνεί αδιάκοπα με τους Κωφούς μέχρι τον θάνατό του (15 Φεβρουαρίου 1996).
Αυτή είναι με ελάχιστα λόγια η ιστορία του πρώην επισκόπου Θηβών και Λεβαδείας Νικόδημου,της προσωπικότητας που έπαιξε πιθανώς τον καταλυτικότερο ρόλο στην ανάπτυξη και την ενδυνάμωση της κοινότητας των κωφών στην Ελλάδα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που για τους Κωφούς υπήρξε πάντα ο πάτερ Νικόδημος.
Ο πρώτος πρόεδρος της Ομοσπονδίας Κωφών Ελλάδος Στάθης Τζούρος, εκδότης της μοναδικής στην Ελλάδα εφημερίδας για κωφούς «ο Κόσμος της Σιωπής», είχε αναφέρει: ότι « τον πάτερ Νικόδημο πρέπει να τον γράψει η ιστορία με χρυσά γράμματα για την προσφορά του στους κωφούς ,σε μια εποχή που κανένας δεν ενδιαφερότανε και δεν πρόσεχε αυτή τη μερίδα των ανθρώπων».
Ο πρώτος πρόεδρος της Ομοσπονδίας Κωφών Ελλάδος Στάθης Τζούρος, εκδότης της μοναδικής στην Ελλάδα εφημερίδας για κωφούς «ο Κόσμος της Σιωπής», είχε αναφέρει: ότι « τον πάτερ Νικόδημο πρέπει να τον γράψει η ιστορία με χρυσά γράμματα για την προσφορά του στους κωφούς ,σε μια εποχή που κανένας δεν ενδιαφερότανε και δεν πρόσεχε αυτή τη μερίδα των ανθρώπων».
Αντί επιλόγου: Ολα όσα παραπάνω παρατίθενται είναι διασταυρωμένες μαρτυρίες, αλήθειες βγαλμένες μέσα από τις βαθύτερες των ανθρώπων υπαρξιακές αναφορές και μνήμες. Ο αναγνώστης καλείται να συνειδητοποιήσει ότι η ιστορία της κοινότητας των κωφών δεν γράφεται σε βιβλίο, είναι εικόνες στο μυαλό των κωφών που μεταφέρονται με τη νοηματική γλώσσα από γενιά σε γενιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου