Ο Συναξαριστής και τα περιεχόμενά του

«Άγιοι είναι οι ευσεβείς ορθόδοξοι χριστιανοί, οι όποιοι δια μεν της τελείας αγάπης τους προς τον Θεό καί της ακριβεστέρας υπακοής των σ΄Εκείνον, ευαρέστησαν ενώπιον Του, δια δε της δωρεάς του Άγιου Πνεύματος ήγιάσθησαν, εθεώθησαν και εδοξάσθησαν υπό του Θεού, και ζώντες και μετά την κοίμησίν των... και δια της δοθείσης σ’ αυτούς παρρησίας πρεσβεύουν υπέρ ζώντων και κεκοιμημένων» (Επισκόπου Μελετίου, Αγιολογία).

Κατά το Συνοδικό της Ορθοδοξίας, Άγιοι είναι οι γνήσιοι θεράποντες του Χριστού, οι οποίοι κατατάσσονται στον χώρο των Αγίων από την συνείδηση των πιστών και μνημονεύονται από την Εκκλησία κατά τον χρόνο της λατρείας.
Τα μέλη της Εκκλησίας σέβονται και τιμούν τους Αγίους «εν λόγοις, εν συγγραφαίς, εν νοήμασι (με ύμνους και τροπάρια), εν θυσίαις (θ. Λειτουργίες), εν ναοίς, εν εικονίσμασι» (Συνοδικό Ζ Όίκουμενικής Συνόδoυ), επειδή αυτοί απολαμβάνουν τιμή καί δόξα στη Βασιλεία των ουρανών, έχουν παρρησία στο θρόνο του Θεού και μεσιτεύουν υπέρ ημών.

Προσφέρουμε την τιμή μας σε όλους τους, αλλά λατρεία προσφέρουμε μόνο στον Τριαδικό Θεό, τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα.
Ή Εκκλησία μας την τιμή αυτή στους Άγιους την εκδηλώνει:

α. Με ανέγερση Ναών στο όνομα τους και την τοποθέτηση ιερών λειψάνων τους στην Άγία Τράπεζα.
β. Με προσκύνηση των Ιερών εικόνων και λειψάνων τους.
γ. Με θέσπιση εορτών προς τιμή τους.
δ. Με συγγραφή ασματικών ιερών Ακολουθιών, εγκωμίων κ.λπ. που ψάλλονται στους Ναούς μας
ε. Με επίκληση των πρεσβειών τους και πίστη στην αποτελεσματικότητα της μεσιτείας τους.

Συγχρόνως η Εκκλησία μας προτρέπει να τους μιμηθούμε στο φρόνημα και τη ζωή τους, υπενθυμίζοντας μας το «Αγιοι γίνεσθε ότι εγώ Άγιος ειμί» (Α' Πέτρ. α', 16) και ότι «Μνήμη Αγίου, μίμηση Αγίου» (Πατέρες της Εκκλησίας).
Σ' αυτή τη μίμηση διευκολύνει η Εκκλησία τους πιστούς με την καθιέρωση εορτών προς τιμή τους. Και υπάρχουν:

α. Επέτειοι του Μαρτυρίου ή της κοιμήσεως των Αγίων. Ή ήμερα αυτή ονομάζεται «μνήμη Αγίου» ή «γενέθλιος ήμερα» του Αγίου (εισήλθε - γεννήθηκε στην αιώνια ζωή)
β. Συνάξεις. Πρόκειται για εορτές πού τελούνται την επόμενη ήμερα μιας Δεσποτικής ή Θεομητορικής εορτής. Συνάζονται οι πιστοί για να τιμήσουν το πρόσωπο το όποιο συμμετείχε ή συνέβαλε στην εορτή. Ετσι έχουμε τη Σύναξη της Υπεραγίας Θεοτόκου στις 26 Δεκεμβρίου, τη Σύναξη του Προδρόμου στίς 7 Ιανουαρίου, τη Σύναξη του αρχαγγέλου Γαβριήλ στις 26 Μαρτίου κ.λ.π.
γ. Ευρέσεις και ανακομιδές ή μετακομιδές αγίων λειψάνων.
δ. Επέτειοι θαυμάτων και σπουδαίων γεγονότων από τη ζωή της Εκκλησίας ή των Αγίων.

Επί πλέον για να τιμηθούν όλοι μαζί οι Άγιοι, γνωστοί και άγνωστοι, θεσπίστηκε και η εορτή «των Αγίων Πάντων», που τιμάται κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή μετά την Πεντηκοστή.

Το Συναξάριον
Ο Συναξαριστής, δηλαδή το Συναξάριον, όπως δηλώνει και η λέξη, προέρχεται από την λέξη Σύναξη. Στην ορολογία της Εκκλησίας, Σύναξη σημαίνει η συγκέντρωση των πιστών στον χώρο της Εκκλησίας, προκειμένου να τιμήσουν έναν Άγιο κλπ. Στην Σύναξη λοιπόν αυτή, ανάλογα με τον εορταζόμενο Άγιο, διάβαζαν παλαιότερα και το «Συναξάρι» του Αγίου. Δηλαδή περιληπτικά στοιχεία του βίου του. Βασικό χαρακτηριστικό των Συναξαριστών είναι να αναδείξουν το τέλος του Αγίου (το μαρτύριο, τους βασανισμούς κλπ) για να συνειδητοποιήσουν οι ακροατές την εσχατολογική διάσταση της βίου του κάθε Αγίου.

Ποιοι Άγιοι είναι προστάτες συγκεκριμένων ομάδων προσώπων

Η Εκκλησία μας κατατάσσει τους Αγίους της σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με την ιδιότητα τους.
Οι κατηγορίες λοιπόν είναι οι εξής:

Προφήτες: Ονομάζουμε όλους τους αγίους εκείνους άνδρες και γυναίκες που κατά την προ Χριστού περίοδο μέχρι και τον Ιωάννη τον βαπτιστή κήρυξαν στον Ιουδαϊκό λαό τον λόγο του Θεού και προφήτευσαν την έλευση του Μεσσία. Π.χ. Μωυσής, Ηλίας, Ησαΐας και άλλοι.

Προπάτορες: Λέγονται κυρίως οι πρόγονοι του Χριστού από του Αδάμ μέχρι και των αμέσων κατά σάρκα προγόνων Του και ευρύτερα και όλοι οι άνδρες της Παλαιάς Διαθήκης που έζησαν πριν από το Χριστό, οι «Δίκαιοι» όπως ο Ενώχ, ο Νώε, ο Έσδρας κλπ.

Απόστολοι: Λέγονται οι άμεσοι μαθητές του Χριστού, οι δώδεκα και οι εβδομήκοντα, όπως ο Πέτρος, ο Ανδρέας, ο Κλεόπας, αλλά και οι πρώτοι μαθητές των Αποστόλων που κήρυξαν και αυτοί το Ευαγγέλιο, όπως ο Τίτος, ο Τιμόθεος ο Σίλας κ.α. Στην ίδια κατηγορία έχουμε τους τέσσερεις

Ευαγγελιστές (Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς, Ιωάννης) που έγραψαν τα ισάριθμα ευαγγέλια, και οι Ισαπόστολοι, οι Άγιοι δηλαδή που δεν ήταν μεν Απόστολοι αλλά προσέφεραν τόσες μεγάλες υπηρεσίες στον Χριστιανισμό, που από ευγνωμοσύνη τους αναγνωρίστηκε από την Εκκλησία ίση αξία με τους Αποστόλους (άγιοι Κωνσταντίνος και η μητέρα του Ελένη, Φωτεινή η Σαμαρείτιδα, Όλγα των Ρώσων κ.α.).

Μάρτυρες είναι οι πιστοί εκείνοι χριστιανοί που, από τον Πρωτομάρτυρα Στέφανο μέχρι και τους σύγχρονους μας νεομάρτυρες, προτίμησαν τον θάνατο και τον πιο φρικτό ακόμη αρκεί να μην αρνηθούν τον Χριστό και προδώσουν την πίστη Εκείνου, που πρώτος μαρτύρησε για την Σωτηρία όλων μας. Σ’ αυτούς υπάγονται και οι Ιερομάρτυρες, οι κληρικοί δηλαδή μάρτυρες (άγιοι Χαραλάμπης, ο Βλάσιος, ο Ερμόλαος κ.α.), οι Οσιομάρτυρες, οι μοναχοί δηλαδή μάρτυρες, όπως ο Νίκων και η Ευγενία, οι Μεγαλομάρτυρες που υπέφεραν πριν πεθάνουν τα πιο φρικτά βασανιστήρια για να ξαναγυρίσουν στην ειδωλολατρία (άγιοι Γεώργιος, Δημήτριος, Θεόδωροι κ.α.), οι Παρθενομάρτυρες, οι γυναίκες παρθένοι που μαρτύρησαν για τον Χριστό, (αγίες Βαρβάρα, Αικατερίνη κ.α.), οι Οσιοπαρθενομάρτυρες, οι μοναχές δηλαδή μάρτυρες, όπως η Παρασκευή, και τέλος οι Νεομάρτυρες, οι σύγχρονοι μας δηλαδή μάρτυρες, που βασανίστηκαν και θανατώθηκαν από τους Τούρκους γιατί αρνήθηκαν να αλλάξουν την πίστη τους (κάπου αναφέρει ο Φώτης Κόντογλου ότι οι Νεομάρτυρες εκτιμώνται περί τους 35.000!), όπως ο Γεώργιος εξ Ιωαννίνων, ο Θεόδωρος Βυζάντιος, ο Γεώργιος Χιοπολίτης κ.α.

Ομολογητές: Λέγονται οι χριστιανοί που στην εποχή των διωγμών σύρθηκαν στα ειδωλολατρικά δικαστήρια, ομολόγησαν την πίστη τους στον Χριστό, τους υπέβαλλαν σε μαρτύρια για να Τον αρνηθούν, αλλά για τον ένα ή τον άλλο λόγο δεν θανατώθηκαν όπως οι μάρτυρες. Ομολογητές ανεδείχθησαν και στην περίοδο της εικονομαχίας, (άγιοι Μάξιμος, Μεθόδιος, Θεοφάνης, Χαρίτων κ.α.).

Όσιοι: Λέγονται οι μοναχοί και ασκητές και Οσίες οι μοναχές που έζησαν υποδειγματική μοναχική ζωή και δεν προσέφεραν μεν το αίμα τους, αλλά θυσίασαν την ζωή τους και με καθημερινό «μαρτύριο της συνειδήσεως» κέρδισαν τον ουρανό,(άγιοι Αντώνιος, Ευθύμιος, Αθανάσιος ο Αθωνίτης, Ευφροσύνη κ.α.). Εδώ ανήκουν και οι Ησυχαστές, oι μοναχοί που ασκούντο στον ησυχασμό κατά τον 14ο αιώνα μ. Χ. στο Άγιον Όρος και επεδίωκαν την κοινωνία με τον Θεό δια της προσευχής και της συνεχούς ασκήσεως. Επίσης, οι Στυλίτες, οι μοναχοί που επέλεξαν ως τόπο ασκήσεως έναν στύλο. Η άσκηση αυτή συνηθιζόταν στον χώρο της Συρίας.

Ιεράρχες και Διδάσκαλοι: Λέγονται οι μεγάλοι εκείνοι επίσκοποι, που με αγιότητα και φρόνηση ποίμαναν τον λαό του Θεού και δίδαξαν γραπτά ή προφορικά τον λόγο της αληθείας, όπως οι Τρεις Ιεράρχες Βασίλειος, Γρηγόριος και Ιωάννης Χρυσόστομος, ο Αθανάσιος κ.α.

Πατέρες: Λέγονται οι κληρικοί εκείνοι που διακρίθηκαν για την αγιότητα του βίου τους και την ορθή τους διδασκαλία, την οποία διατύπωσαν στα σοφά τους συγγράμματα, αλλά και γενικά όλοι οι άγιοι κληρικοί και μοναχοί.

Η Εκκλησία μας ονόμασε Θαυματουργούς τους αγίους εκείνους, χάρις στη μεσιτεία των οποίων ο Θεός θαυματουργεί. Και Αναργύρους τους σοφούς θεραπευτές των σωματικών και πνευματικών ασθενειών, που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στους συνανθρώπους τους χωρίς να επιδιώξουν κανέναν απολύτως οικονομικό όφελος.

Βασικό βοήθημα: "Απαντήσεις εις Λειτουργικάς Απορίας",
του (+) Ι. Μ. Φουντούλη

αντιγραφή από εδώ